NAUKA

Nazwa definicji: 
NAUKA
Treść wpisu: 

Wg Floriana Znanieckiego (1936): "W odwiecznym a pospolitym rozumieniu, nauka jest logicznie powiązanym systemem ustalonych prawd. Co to jest prawda? W różnych rozwiązaniach tego zagadnienia uwydatnia się biegunowe przeciwieństwo dwóch kierunków filozoficznych. Według jednego, prawda jest zdaniem; według drugiego, jest to obiektywne pojęcie jako swoisty <przedmiot idealny>. Znajdujemy jednak w filozofii inne, mniej popularne rozumienie nauki, jako systemu czynności poznawczych. Czynności te według niektórych szkół są procesami psychologicznymi; w najskrajniejszej szkole tego kierunku sprowadzane są one do biologicznych faktów przystosowywania się organizmu do środowiska. Tej koncepcji przeciwstawia się inna, ujmująca czynności poznawcze jako funkcje rozumu nadindywidualnego: osobnik ludzki, myśląc metodycznie, działa nie jako istota biopsychiczna, lecz jako podmiot poznający. Podajemy te cztery podstawowe poglądy na naukę nie po to by między nimi wybierać, lecz dlatego, że w obiektywnym badaniu, poszukującym wspólnego wzoru, trzeba je wszystkie uwzględnić."

Wg Roberta Mertona (1968): "Nauka jest pojęciem zwodniczo inkluzyjnym, które obejmuje rzeczy najrozmaitsze, acz wzajem powiązane. Najczęściej oznacza ono: 1) zespół określonych metod gromadzenia i uzasadniania wiedzy, 2) zasób wiedzy powstałej wskutek zastosowania owych metod, 3) zespół wartości i norm kulturowych kierujących działalnością określaną jako naukowa lub 4) jakąkolwiek kombinację (1), (2), (3).(...) Instytucjonalnym celem nauki jest powiększanie zasobu potwierdzonej wiedzy. Metody stosowane do osiągnięcia tego celu są zasadniczo elementem umożliwiąjącym sformułowanie definicji nauki: są to empirycznie potwierdzone i logicznie spójne przewidywania. (...) W etosie współczesnej nauki zawarte są cztery zespoły nakazów instytucjonalnych: uniwersalizm, komunizm, bezinteresowność i zorganizowany sceptycyzm." (podkreśl. - BF)

Wg Wacława Mejbauma (1984): "Co właściwie produkuje nauka? Odpowiedź najprostsza, lecz - jak sądzimy - zbliżona do zupełności, brzmi następująco: nauka produkuje MODELE przedmiotów i werbalne opisy tych modeli, nazywane teoriami naukowymi. Modele naukowe w pewien sposób REPREZENTUJĄ badane przedmioty, reprezentacja ta nie jest specyficzna, w tym sensie, aby model naukowy odpowiadał dokładnie jednemu przedmiotowi, przeciwnie - jest tak, że każdy model naukowy reprezentuje nieskończoną (<otwartą>) klasę przedmiotów. Modele i teorie naukowe okazują się użyteczne dla człowieka, który poszukuje zadomowienia w świecie: pozwalają mu antycypować wydarzenia, z którymi  zetknie się w przyszłości, w pewnej mierze pozwalają wywoływać wydarzenia korzystne i zapobiegać niepomyślnym. Jest to zapewne główny powód zainteresowania cywilizacji nowożytnych produkcją naukową. (...) Nie ulega wątpliwości, że znajomość naukowego modelu przedmiotu umożliwia zdobycie pewnej dodatkowej wiedzy o samym przedmiocie. (...) ." (kapitaliki - WM).

Rodzaj słownika: 
Słownik Antropologii i Socjologii Kultury
Źródło definicji (papierowe): 
Florian Znaniecki, Społeczne role uczonych, Warszawa: PWN, 1984, ss. 213-214.
Robert Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: PWN, 1982, ss. 580,581.
Wacław Mejbaum (1984), Scjentyzm a antynomie kultury Zachodu, (w:) "Pismo literacko-artystyczne", nr 3, 1984, ss. 99-100.
Dodane przez: 
Węzeł centralny