ETNOGRAFIA

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła ETNOGRAFIA

 1) Wg "Słownika etnologicznego..." (1987): "Dyscyplina zajmująca się opisem i analizą (często porównawczą) kultur ludzkich oraz ich dziedzin i wytworów w historycznych uwarunkowaniach. Jeżeli przyjąć, że wszelkie uogólnienia teoretyczne w tym zakresie są nieodłączne od opisu i analizy konkretnych zjawisk, to termin etnografia może być używany zamiennie, a nawet zamiast terminu etnologia. Kryteria rozróżnienia etnografii i etnologii:

1. Kryterium związane z systematyzacją nauk. Etymologia omawianych terminów: ethnos (gr.) - lud, graphein (gr.) - opisywać, logos (gr.) - prawo. Stosownie do powyższej etymologii zaliczono etnografię do nauk idiograficznych (opisowych), a etnologię do nomotetycznych (dociekających prawidłowości i związków, by na ich podstawie formułować prawa ogólne). To kryterium zostało odrzucone wraz z dychotomicznym podziałem nauk, ponieważ uogólnienia bez opisu są niemożliwe, a każdy opis mieści w obie jakieś założenia teoretyczne.

2. Kryterium złożoności przedmiotu badań. Przedmiotem badań etnografii ma być własny (europejski) lud jako formacja historyczna i złożona, przedmiotem zaś etnologii ludy egzotyczne jako mniej złożone. Etnografia pozostaje zatem nauką opisową, zajmującą się niewielkimi grupami kulturowymi w aspekcie historycznym, a etnologia bada porównawczo ludy "niższe". Rozróżnienie to odrzucono jako europocentryczne.

3. Kryterium przeciwstawiające wyjaśnienia głębokie wyjaśnieniom porównawczym. Zdolność wyjaśniania głębokiego (zwłaszcza historycznego czy funkcjonalnego) przypisywano etnografii, etnologii natomiast pozostawiając analizy porównawcze kultur. Okazało się jednak, że wyjaśnianie "w głąb" jest niewystarczające bez uwzględnienia tła porównawczego, a porównywać można także to, co zostało wyjaśnione "w głąb".

Skutki krytyki kryteriów podziału Mimo podważenia trafności powyższych kryteriów i trudności w przeprowadzeniu uzasadnionych i konsekwentnych rozgraniczeń, termin etnografia jest nadal stosowany we współczesnych naukach o kulturze, choć w innym aspekcie. Otóż etnografia utraciła status odrębnej dyscypliny, traktowana jest natomiast jako wstępna faza etnologii / antropologii, bądź jako metodyka naukowego opisu. Tak rozumiana etnografia koncentruje się na gromadzeniu i porządkowaniu materiałów źródłowych, podczas gdy etnologia bada raczej modele zbudowane na podstawie tych materiałów. Wobec tego zadaniem etnografii stało się dawanie całościowego poglądu na kulturę danego ludu i unaocznianie wszystkich jej aspektów. Spory wokół wyodrębnienia etnografii wiążą się z niezakończoną polemiką na temat możliwości wyjaśniania zjawisk kultury i skonstruowania ich ogólnej teorii."

2) Wg  Encyklopedii Antropologii Społeczno-Kulturowej (2002): "Słowo <etnografia> posiada w antropologii podwójne znaczenie: etnografia jako produkt (teksty etnograficzne - artykuły oraz książki pisane przez antropologów) i etnografia jako proces (*obserwacja uczestnicząca lub *badanie terenowe). (...) Etnografię najlepiej jest sobie wyobrażać jako punkt w pewnym antropologicznym trójkącie. Dwa pozostałe punkty to porównywanie i kontekstualizacja. Razem punkty te definiują system operacyjny, w obrębie którego antropolodzy pozyskują i wykorzystują dane etnograficzne w celu sporządzenia przekazu etnograficznego."

 

Źródło definicji (papierowe): 1) Zofia Staszczak (red.), Słownik etnologiczny: terminy ogólne, Warszawa - Poznań: PWN, 1987., Źródło definicji (papierowe): 2) Alan Barnard, Jonathan spencer, Encyklopedia Antropologii Społeczno-Kulturowej, Warszawa: Oficyna Wyd. Volumen, (2002) 2008, s. 200.
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Teorii i Metodologii Badań Kultury - zawartość - opis hasła ETNOGRAFIA

1) Wg  Martyna Hammersleya i Paula Atkinsona (1995): "W naszym rozumieniu ten termin odnosi się głównie  do konkretnej metody albo do zestawu metod. W swojej najbardziej charakterystycznej formie wymagają one od etnografa uczestniczenia, jawnego bądź ukrytego, w codziennym życiu ludzi przez dłuższy okres, obserwowania biegu zdarzeń, słuchania rozmów, zadawania pytań - jednym słowem wymagają zbierania wszelkich dostępnych danych, które rzucą nieco światła na kwestie będące przedmiotem badań."

2)Wg Michaela Angrosino (2007): "Etnografia jest sztuką i nauką skupioną na opisie grupy ludzkiej - jej instytucji, zachowań interpersonalnych, wytworów materialnych i przekonań. (...) Etnografowie skupiają się przede wszystkim na rutynowym, codziennym życiu badanych społeczności. (...) Etnografia jest metodą badań, która zmierza do zdefiniowania przewidywalnych wzorów zachowań grupy. Opiera się na pracy w terenie, osobistych relacjach badacza z badanymi, ma charakter wieloczynnikowy, długoterminowy, indukcyjny, dialogiczny i holistyczny. Etnografia odnosi się również do rezultatu badań. Przyjmuje wówczas postać narracji o badanej społeczności, której opis przywołuje żywe doświadczenia jej członków i który stanowi dla czytelnika zaproszenie do przeżycia zapośredniczonego spotkania z nimi."

Źródło definicji (papierowe): 1) Martyn Hammersley, Paul Atkinson, Metody badań terenowych, tłum.: Sławomir Dymczyk, Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s.11., Źródło definicji (papierowe): 2) Michael Angrosino, Badania etnograficzne i obserwacyjne, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2010, ss. 44-49.
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga