KONTEKST

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła KONTEKST

1) Wg Encyklopedii wiedzy o języku polskim (1978): "(...) otoczenie danego elementu językowego. Chodzi tu o otoczenie językowe lub sytuacyjne. W tym drugim znaczeniu używa się częściej terminu → konsytuacja. Kontekst językowy to element lub zespół elementów pozostających w związku z daną jednostką (fonemem, morfemem, wyrazem, składnikiem, zdaniem). Pod wpływem kontekstu jednostka ulega różnym modyfikacjom, i to na wszystkich płaszczyznach języka. (...)".

2) Wg Słownika socjologii i nauk społecznych (1998), 2004: "Kontekst świadomości [ awareness context], pojęcie wprowadzone przez Barneya Glasera i Anzelma Straussa (...) podczas analizy <ogólnego połączenia tego, co każda z osób podejmujących  interakcje wie na temat tożsamości innych oraz na temat własnej tożsamości w oczach innych>; ma ono pomóc w zrozumieniu społecznej organizacji wiedzy i świadomości."

3) Wg  Słownika terminów literackich (2000):  (< lacińskie contextus = łączność, związek (...)) - pojęcie używane we współczesnej lingwistyce i  literaturoznawstwie w różnych znaczeniach: 1. zespół jednostek językowych, które stanowią najbliższe otoczenie innej określonej jednostki albo w obrębie → systemu językowego (dzięki bliskości morfologicznej lub znaczeniowej), albo w → wypowiedzi (dzięki bliskości pozycyjnej). W przypadku wyrazów mówi się o kontekście słownym, który jest decydującym czynnikiem w precyzowaniu ich → znaczeń każdorazowo określanych przez relację do innych słów (tzw. znaczenie kontekstowe); 2. w → socjolingwistyce rozważa się przede wszystkim tzw. kontekst sytuacyjny, czyli całokształt uwarunkowań społecznych nadawcy i odbiorcy, które mają wpływ na sposób posługiwania się językiem, np. sytuacja społeczna, kulturowa, posiadane doświadczenie i wiedza o rzeczywistości pozajęzykowej oraz przedmiocie wypowiedzi; 3. w tzw. gramatyce kontekstowej zasada zależności zastosowania określonej reguły budowy zdania od występowania określonego typu jednostek w ustalonym porządku. Por. paradygmatyczne i syntagmatyczne relacje; 4. w nauce o literaturze - zespół odniesień niezbędnych do zrozumienia sensu jakiejś całości literackiej, np. pojedynczego dzieła, twórczości pisarza, prądu literackiego, grupy literakiej, itp. (...) Odniesienie obiektu do kontekstu stanowi w każdym wypadku zasadniczy element → interpretacji."

4) Wg Słownika Socjologii jakościowej (2012): "Termin  <kontekst > służy do określania szeregu odmiennych zdarzeń, sytuacji i okoliczności, a także właściwości i warunków ich występowania. (...) Na gruncie metodologicznym, (...) kontekst rozumiany jest jako specyficzny zestaw własności odnoszący się do danej sytuacji lub inaczej, danego zjawiska, a więc miejsca, przestrzeni oraz czasu zdarzeń składających się na owo zjawisko (...) Kontekst dotyczy zatem bezpośrednich warunków występowania zjawiska.(...)"

Źródło definicji (papierowe): 1) Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Ossolineum, 1978, s. 161., Źródło definicji (papierowe): 2) Słownik socjologii i nauk społecznych, Warszawa: Wyd. PWN, 2004, s.157., Źródło definicji (papierowe): 3) Słownik Terminów Literackich, Ossolineum, 2000, s.260., Źródło definicji (papierowe): 4) Słownik socjologii jakościowej, Warszawa: Difin SA, 2012, ss. 145-147.
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Wikipedii - zawartość - opis hasła KONTEKST

Kontekst (łac. contextus) – związek, łączność, zależność. W (...) komunikacji językowej – zależność znaczenia treści jakiegoś fragmentu tekstuwypowiedzi lub słowa, od treści i znaczeń słów ją poprzedzających lub po nich następujących. Np. słowo „morze” rozumiemy przede wszystkim jako rozległy obszar wody, lecz wyrażenie „morze piasku” rozumiemy jako pustynię (...) W wielu przypadkach chwilowy kontekst dyskusji/rozmowy/intencji/negocjacji zmienia istotnie znaczenia używanych słów, ale nie zawsze jest wychwytywany przez rozmówców, co w efekcie może prowadzić do nieporozumień i konfliktów. W językoznawstwie i nauce o komunikacji międzyludzkiej mówimy najczęściej o kontekście frazeologicznym (znaczenie poszczególnych związków frazeologicznych lub idiomów) oraz o kontekstach zdaniowym i sytuacyjnym. W przypadku kontekstu sytuacyjnego tekstu, konwersacji czy komunikatu istotne są takie czynniki, jak:

  1. lokalizacja: w czasie i przestrzeni
  2. typ aktywności (np. wykład, spotkanie rodzinne, debata telewizyjna)
  3. uczestnicy procesu komunikacji oraz role, jakie przyjmują (np. mówca, przyjaciel)
  4. cele, plany, intencje oraz wiedza uczestników.

Inne nauki używają słowa „kontekst” do zakomunikowania zależności (czasami dość odległych) jednych zjawisk od innych, danego zdarzenia od splotu innych zdarzeń itp. więcej

Źródło definicji (elektroniczne): hasło Kontekst w Wikipedii
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Teorii i Metodologii Badań Kultury - zawartość - opis hasła KONTEKST

1) Wg  MichałaGłowińskiego, Aleksandry Okopień-Sławińskiej i Janusza Sławińskiego (1972): "(...) by między nadawcą a odbiorcą dokonał się akt komunikowania (...) Następnie - niezbędny jest określony kontekst, czyli to, co dana wypowiedź oznacza, do czego się odnosi i co poddaje werbalizacji; tak rozumiany, kontekst wpływa na wypowiedź także przez to, że stanowi jej motywację."

2) Wg Johna Lyonsa (1971), 1976: "Każda jednostka językowa (z wyjątkiej zdania (...)) podlega w większym lub mniejszym stopniu ograniczeniom co do kontekstów, w jakich może występować. Fakt ten wyraża się w stwierdzeniu, że każda jednostka językowa poniżej poziomu zdania ma swą charakterystyczną dystrybucję. Jeżeli dwie albo więcej jednostek występuje w tej samej serii kontekstów, powiada się o nich,  że mają jednakową dystrybucję albo że są sobie równoważne z punktu widzenia dystrybucyjnego; jeśli brak kontekstów, w których występują obie, to są w dystrybucji komplementarnej."

3) Wg Johna Lyonsa (1977), 1989: "Każda wypowiedź-okaz wytworzona w określonych okolicznościach jest wypowiedzią rzeczywistą (...) W pewnych sytuacjach  (...) jest w wysokim stopniu zdeterminowana przez czynniki, które można nazwać - na razie bez pretensji do ścisłości - kontekstowymi. (...) Współrzędne czasowo-przestrzenne stanowią jednak tylko część faktycznej sytuacji wypowiedzi.  Można określić terminami czysto zewnętrznymi i obserwacyjnymi także inne składniki tej sytuacji: wygląd, zachowanie i postawę poszczególnych uczestników wydarzenia (lub procesu) językowego, w którego skład wchodzi dana wypowiedź; czynności poprzedzające, jednoczesne i późniejsze; inne wydarzenia zachodzące w sąsiedztwie i tak dalej (...) Spośród dostrzeganych składników sytuacji wypowiedzi nie wszystkie, a czasem tylko bardzo nieliczne są ważne językowo. Co więcej ich językowa ważność jest dostrzegalna tylko dla osób obeznanych z danym językiem i kulturą. (...) Należy zaznaczyć, że kontekst jest konstruktem teoretycznym. Przy jego ustalaniu lingwista abstrahuje od sytuacji rzeczywistej i uznaje za kontekstowe wszystkie te czynniki, które konsekwentnie decydują o formie, stosowności lub znaczeniu wypowiedzi przez swój wpływ na uczestników wydarzenia językowego. (...) Wielu filozofów twierdzi, że kontekst nie jest sprawą semantyki, lecz pragmatyki."

Źródło definicji (papierowe): 1) Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa: PZWS, 1972, ss. 86-87. , Źródło definicji (papierowe): 2) John Lyons, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa: PWN, 1976, s.84. , Źródło definicji (papierowe): John Lyons, Semantyka, Warszawa: PWN, 1989, t.II, ss. 185-187.
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Antropologii i Socjologii Kultury - zawartość - opis hasła KONTEKST

1) Wg Johna L.Austina (1975), 1993: "(...) w ostatnich latach coraz wyraźniej uświadamialiśmy sobie, że sytuacja, w jakiej pada wypowiedź, ma poważne znaczenie, oraz że użyte słowa trzeba w pewnej mierze <wyjaśniać> poprzez <kontekst>, w jakim miały być wypowiedziane lub faktycznie zostały wypowiedziane w ramach wymiany językowej."

2) Wg Edwarda T.Halla (1976), 1984: "Podobnie jak wielu moich kolegów, zauważyłem, że znaczenie (meaning) i kontekst są ze sobą nierozłącznie powiązane. Jakkolwiek kod językowy może być analizowany na kilku poziomach niezależnych od kontekstu (...), to w świecie rzeczywistym kod, kontekst i znaczenie mogą być postrzegane wyłącznie jako różne aspekty tego samego wydarzenia (...) Komunikacja lub przekaz na poziomie wysokiego kontekstu (HC) charakteryzuje się tym, że większość informacji bądź zawiera się w fizycznym kontekście, bądź jest zinternalizowana w człowieku, a tylko nieznaczna jej część mieści się w zakodowanej, bezpośrednio nadawanej części przekazu. Komunikacja właściwa niskiemu kontekstowi (LC) jest zgoła odmienna, tzn. większość informacji mieści się w kodzie bezpośrednim. Bliźnięta, które wychowały się razem, mogą - i tak czynią - komunikować się bardziej ekonomicznie i efektywnie (HC) aniżeli dwaj prawnicy w czasie rzoprawy sądowej (LC) (...). O ile wiem, żaden system komunikowania niskiego kontekstu nie był nigdy formą sztuki. Dobrą sztukę zawsze cechuje wysoki kontekst, sztukę złą - kontekst niski."

3) Wg Gregory'ego Batesona (1979), 1996: "Proponuję wam pojęcie kontekstu, wzorca przebiegu czasowego. Co się dzieje, kiedy, na przykład, idę do freudowskiego psychoanalityka? Wchodzę i tworzę coś, co będziemy nazywali kontekstem - coś przynajmniej symbolicznie (jako fragment świata idei) ograniczonego i wyodrębnionego zamknięciem drzwi. Geografia pokoju i drzwi służy jako reprezentacja pewnego dziwnego, niegeograficznego przekazu. Ale przybywam z historiami nie ze zwyczajnym zapasem historii, (...) lecz historiami wbudowanymi w samą moją istotę. Wzorce i sekwencje dziecięcego doświadczenia są we mnie wbudowane. Ojciec zrobił to i to; moja ciotka zrobiła to czy tamto; a wszystko odbywało się poza granicami mojego ciała. Ale całe moje uczenie się następowało w obrębie mojego doświadczenia tego, co ci ważni inni - ciotka, ojciec - robili. I teraz przychodzę do analityka, tego kolejnego innego, który dopiero co stał się ważny i na którego muszę patrzyć jak na ojca (czy może antyojca), nic bowiem  nie ma znaczenia, jeśli nie jest postrzegane w pewnym kontekście. Ten sposób widzenia nazywa się przeniesieniem i jest zjawiskiem wspólnym wszystkim relacjom między ludźmi. (...) A w końcu kształtowanie kontekstowe to tylko inny termin na określenie gramatyki."

4) Wg Zoltana Kövecsesa (2006), 2011: "Szeroko pojmowany kontekst kulturowy oznacza po prostu wszystkie właściwe danej kulturze przekonania i wartości, w tym również zasady i kluczowe pojęcia, które organizują daną kulturę czy podgrupę."

Źródło definicji (papierowe): John L.Austin Mówienie i poznawanie, Warszawa: PWN, 1993, ss. 645-646. , Źródło definicji (papierowe): Edward T. Hall, Poza kulturą, Warszawa: PWN, 1984, ss. 131-132. , Źródło definicji (papierowe): Gregory Bateson, Umysł i przyroda, Warszawa: PIW, 1996, ss. 28-32. , Źródło definicji (papierowe): Zoltan Kövecses, Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie, Kraków: Universitas, 2011, s.248.
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga