WSKAŹNIK

Nazwa definicji: 
WSKAŹNIK
Treść wpisu: 

1) wg Leksykonu PWN: "(metodol.) własność połączona z pewną inną własnością takim stałym związkiem, że wystąpienie jej pozwala (bezwyjątkowo lub statystycznie) stwierdzić obecność lub przewidzieć zajście tej innej własności." 

2) Wg Encyklopedii Socjologii: "wskaźniki są narzędziem pomiaru zjawisk społecznych, co kwalifikuje je do roli kluczowego ogniwa w procesie badawczym. (...) Wskaźnik jest to określony fakt (indicator), który pozwala stwierdzić występowanie i stopień intensywności badanego zjawiska, czyli indicatum. (...) Jedną z kluczowych decyzji, jakie należy podjąć na etapie konceptualizacji problemu badawczego, jest rozstrzygnięcie, czy wskaźnik ma być zmienną nominalną, porządkową, interwałową czy ilorazową (podkreśl. - BF). Decyzja ta przesądza o charakterze interpretacji ustaleń i wyborze mierników statystycznych na etapie analiz. Przykładami zmiennych nominalnych są <płeć>, <region zamieszkania> czy <przynależność do partii politycznej>: wyróżnia się wówczas dwie lub więcej kategorii, którym można przypisać określone wartości liczbowe (...) W przypadku zmiennych nominalnych liczby służą wyłącznie klasyfikacji badanych obiektów i są nazwami wyróżnionych wartości, co wyklucza posługiwanie się operacjami matematycznymi na etapie analiz. Nie ma empirycznego sensu stwierdzenie, że np. mężczyźni lokują się na jakiejś skali wyżej (lub niżej) od kobiet (?- BF) lub że <Warszawa+Poznań=Kraków>, dlatego zmienne nominalne reprezentują najniższy poziom pomiaru. (Podkreśl. - BF) (...) pomiar porządkowy opiera się na założeniu, że wartości zmiennej są odzwierciedleniem naturalnej hierarchii analizowanych obiektów, lecz nie przyjmuje się tu żadnych założeń dotyczących <odległości> między kolejnymi punktami. Klasycznym przykładem zmiennych porządkowych są skale postaw, gdzie np. poszczególnym kategoriom odpowiedzi (np. od <zdecydowanie się zgadzam> do <zdecydowanie się nie zgadzam>) przypisane są wartości od 1 do 5, bez orzekania czegokolwiek na temat równości dystansów (między nimi - BF) (...) Posługując się zmiennymi porządkowymi można stosować dowolny zestaw wartości liczbowych pod warunkiem zachowania określonego porządku, co w dalszym ciągu wyklucza możliwość dodawania i odejmowania liczb. Zmienne interwałowe mają wszystkie własności zmiennych nominalnych i porządkowych, ale ponadto spełniają wymóg równości dystansów. Podręcznikowym przykładem skali interwałowej jest temperatura powietrza (...) (raczej chyba jej sposob mierzenia w skali np. Celsjusza - uwagi i podkreśl. BF). W przypadku takich zmiennych można już dodawać i odejmować, możemy też obliczać średnią i odchylenie standardowe zmiennej, wolna nam także twierdzić, że 25 stopni to więcej niż 20, ale nie możemy wysnuwać dalszych wniosków, (...) cechą skali interwałowej jest bowiem brak naturalnego punktu 0, który odpowiadałby <brakowi> natężenia analizowanego zjawiska. Zero jest arbitralne - zerowa temperatura nie oznacza jej braku. Naturalny punkt  zero mają skale ilorazowe (takie jak wiek, waga lub poziom dochodów), które pozwalają dzielić mnożyć i formułować stwierdzenia odnoszące się do równości <stosunków> między wartościami (ilorazów). Z tego względu skale ilorazowe są najmocniejszym rodzajem skal; gwoli prawdy należy stwierdzić, że w praktyce skale interwałowe są traktowane tak jak ilorazowe, co rozszerza wachlarz operacji statystycznych i ułatwia analizy." 

3) Wg  Naukowiec.org (dostęp 15.05.2014): "Zmienne a wskaźniki zmiennych to dwie różne kwestie, choć czasem mogą się wydawać tym samym. Posłużmy się przykładem:  badacze chcą zbadać czy inteligencja wpływa na twórczość, tzn. czy osoby bardziej inteligentne oznaczają się większym poziomem twórczości. W tym celu zbadali poziom inteligencji, używając do badania testu matryc Ravene'a. W celu zbadania poziomu twórczości użyli testu Joy'a Guilforda, mierzącego poziom twórczości. Co zatem w badaniu jest zmienną a wskaźnikiem zmiennej? Zmienna ma charakter bardziej ogólny. Często mówi się, że jest to konstrukt teoretyczny, abstrakcyjny. Wskaźnik zmiennej ma natomiast charakter operacyjny, "namacalny". W podanym wyżej przykładzie:  zmienną możemy nazwać inteligencję i twórczość. (...) Wskaźnikiem zmiennych będą: dla inteligencji - wynik w teście matryc Ravena'a; dla twórczości - wynik w teście Joy'a Guilforda. Tak więc, zmienną nazywamy pewien konstrukt, w tym przykładzie cechę intelektu ludzkiego, natomiast wskaźnikiem nazywamy wynikiem "narzędzia" jakiego użyliśmy do zmierzenia zmiennej."



Rodzaj słownika: 
Słownik Terminów Encyklopedycznych
Źródło definicji (papierowe): 
1) Leksykon PWN, Warszawa: PWN, 1972, s.1300.
2) Encyklopedia socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2005, Suplement, ss.386-393.
Dodane przez: 
Węzeł centralny