HIPOTEZA

Wg Janusza Sztumskiego (1999): "<Hipoteza> wywodzi się z greckiego słowa <hipothesis>, a jego polskim odpowiednikiem jest słowo <przypuszczenie> lub <domysł>. Chodzi tu więc o przypuszczenie lub domysł wysunięty prowizorycznie dla określenia lub wyjaśnienia czegoś, który oczywiście wymaga sprawdzenia, czyli weryfikacji poprzez odpowiednie badania stosowane w danej nauce. (...) postulat aby hipotezy naukowe były:

a) o tyle nowe, że wskazywałyby na jakieś nieznane dotąd aspekty badanych faktów, procesów, zjawisk, ich uwarunkowania itp. okoliczności;

b) na tyle ogólne, żeby obejmowały swoim zakresem wszelkie fakty, procesy czy zjawiska, jakich dotyczą;

c) pojęciowo jasne, tzn. wyrażone w jednoznacznych terminach, możliwie dostatecznie ostrych (a jeżeli używa się terminów nieostrych, jak np. młody, stary, duży, mały itp., to należy je odpowienio zdefiniować, np. <młodymi nazywam ludzi w wieku od... do lat> itp.);

d) empirycznie sprawdzalne, czyli dające się zweryfikować, tzn. potwierdzić lub obalić poprzez badania. 

(...) hipoteza nie powinna być ani tautologią, ani banałem."

Hipotezą możemy nazwać przypuszczenie dotyczące pewnych prawidłowości w świecie. Każdy z nas często stawia hipotezy. Dla przykładu: "Myślę, że mój chłopak mnie zdradza", "Promotor uwział się na mnie" - to są hipotezy. Ale hipotezy to tylko przypuszczenia! W momencie, gdy zdobywamy dowód dla naszych przypuszczeń hipoteza staje się prawdą. W statystyce takimi dowodami są wyniki testów statystycznych, które wykonuje się, aby zweryfikować prawdziwość postawionych hipotez. Często jednak, od tego jak postawimy hipotezę (możemy popełnić szereg błędów), zależy to czy będziemy mogli uzyskać na nią odpowiedź. Zdarza się, że stawiane sa hipoezy, które zawierają fragmenty wykluczające się, albo też są zbyt rozbudowane. Hipotezy stawiane są na podstawie przesłanek teoretycznych! Hipotezy można podzielić na: zerowe i badawcze; na: kierunkowe i niekierunkowe.  Podział hipotez na: zerową i badawczą jest rozróżnieniem teoretycznym lub też metodologicznym. Otóż hipoteza zerowa informuje o tym co już wiadomo! Natomiast hipoteza badawcza stawiana jest, by sprawdzić/przetestować nową teorię. Można to rozumieć w dwojaki sposób. Po pierwsze: Obowiązuje jakaś teoria/prawo/zasada. Dla przykładu: Marka pasty do zębów firmy A jest bardziej popularna niż firmy B. Specjaliści od promocji w ciągu roku sprawili, że pasta firmy B zanotowała znaczy wzrost sprzedaży. Postawili zatem hipotezę: pasta do zębów firmy B jest bardziej popularna niż firmy A. Następnie przeprowadzili badania społeczne, aby zweryfikować postawioną hipotezę. W tym przykładzie, hipoteza badawcza dotyczy tego, co badacze zakładają, ale jeszcze nie wiedzą tego. Hipoteza zerowa to reguła/zasada/fakt, który obowiązuje do czasu, gdy badania pokażą, że jest inaczej. Po drugie: Dla przykładu: Badacze opracowali nowy lek na AIDS, eliminujący w zupełności chorobę. Postawili zatem hipotezę badawczą, że lek A leczy pacjentów z AIDS. Hipotezą zerową w tym przypadku jest stwierdzenie, że lek A nie leczy AIDS. (...) W tym przykładzie nie ma teorii obowiązującej, którą badania miałyby podważyć. UWAGA! Najczęściej stosuje się tą drugą formę, w szczególności w badaniach akademickich. Hipoteza zerowa świadczy o braku zależności, a hipoteza badawcza zakłada istnienie zależności.  Hipoteza kierunkowa zakłada jakiś kierunek zależności. Hipoteza niekierunkowa ma formę eksploracyjną. Dla przykładu: