METAFORA

Metafora (gr. μεταφορά, łac. translatio), inaczej przenośnia - językowy środek stylistyczny należący do tropów retorycznych, polegający na utożsamieniu znaczeniowym słów tworzących metaforę z terminem, którego podstawowa nazwa jest zupełnie inna. Metafora powstaje poprzez zestawienie obcych znaczeniowo wyrazów, które, w tworzonym przez siebie związku frazeologicznym, nabierają nowego znaczenia, odmiennego od ich dosłownego sensu. Przykłady:
Złote serce; podzielić się wiadomością; odejmować sobie od ust.
Termin jest istotny zarówno dla teorii literatury (jako środek stylistyczny) jak i lingwistyki (gdzie jest uważany za jedno z podstawowych zjawisk odpowiedzialnych za zachodzenie zmian semantycznych).
W literaturze jest jednym z najpowszechniej stosowanych środków stylistycznych, polegającym na nazywaniu lub opisywaniu jakiegoś terminu za pośrednictwem jego podobieństwa lub analogii do innych rzeczy lub zjawisk. Składa się z trzech elementów:
1) terminu realnego czyli rzeczy bądź zjawiska, o którym faktycznie jest mowa;
2) terminu wyobrażonego czyli tego, co pod jakimś względem upodabnia się do terminu realnego;
3) fundamentu czyli podobieństwa między terminem realnym i wyobrażonym.
W wyrażeniu metaforycznym: Twe oczy są morzem słowo oczy to termin realny; morze - wyobrażony, natomiast fundamentem jest tu ciemnoniebieski kolor oczu. Metafora, w której pojawia się termin realny i wyobrażony nazywana jest metaforą wyraźną, natomiast gdy termin realny nie pojawia się, mówimy o metaforze ukrytej. Przykład metafory ukrytej: W morzu twych oczu (morze wyraża tu głębię). Wyrażając coś za pośrednictwem innych znaczeniowo słów wprowadza się odpowiedniość (podobieństwo) między dwoma zjawiskami, która może być trywialna, ale również zaskakująca, jeśli słowa wyrażające termin wyobrażony zyskują odkrywcze dla czytelnika sensy.
 W używaniu metafor na początku odnoszono się głównie do aspektów wrażeniowych (np. formy, koloru, zapachu), jednak na przestrzeni historii literatury obserwuje się coraz bardziej abstrakcyjne ujmowanie podobieństwa metaforycznego. Jego skrajnym przykładem jest tzw. wyobrażenie wizjonerskie, w którym jedynym podobieństwem między terminem realnym i wyobrażonym są emocje, wzbudzane przez oba terminy w poecie. Metafora nie jest tym samym co porównanie (choć niektórzy teoretycy literatury optują za ujednoliceniem tych pojęć), które rownież utożsamia ze sobą dwa terminy w oparciu o ich podobieństwo, ponieważ ta pierwsza powstaje przy braku bezpośredniego użycia słów na nie wskazujących.
W lingwistyce metafora stanowi jedno z najpowszechniejszych zjawisk, za pośrednictwem których dochodzi do zmian znaczeniowych w języku. Często ujmowanie metaforyczne jakiegoś słowa współistnieje z dosłownym, przy czym - po jakimś czasie - metafora uzyskuje niezależność (a słowo nowe znaczenie), np.: nogi mebli (stołów, krzeseł), bałwany morskie.