[niem. Hanse ‘gromada’, ‘stowarzyszenie kupieckie’], związek kupców lub miast w średniowiecznej Europie (od końca XII w.), mający na celu uzyskiwanie przywilejów w handlu;
największe znaczenie miała Hanza niemiecka (od XIII w.) z ośrodkiem w Lubece; XIV–XV w. stanowiła potęgę handlową i polityczną, dominowała w handlu północnoeuropejskim, w tym — bałtyckim; trzon Hanzy stanowiło ok. 70 miast, głównie północnoniemieckich i nadbałtyckich (m.in.: Kolonia, Szczecin, Hamburg, Brema, Królewiec, Gdańsk, Toruń, Ryga, Rewel); do Hanzy należały też miasta odległe od morza (Magdeburg, Wrocław, Kraków); w innych ośrodkach Hanza miała kantory (autonomiczne dzielnice w Londynie, Bergen, Nowogrodzie Wielkim i Brugii, potem w Antwerpii) i faktorie; od XVI w. spadek znaczenia, 1669 ostatni zjazd 3 miast Hanzy.