MAPA

Nazwa definicji: 
MAPA
Treść wpisu: 

 1) Wg Wielkiej Encyklpedii Ilustrowanej,  bd, "Mapa (z łacińskiego mappa) obraz powierzchni ziemi, jej części lub zjawisk i przedmiotów na ziemi występujących, odtworzony na płaszczyźnie. (...) Stosunek odległości na mapie do odległości w naturze na powierzchni ziemi (ściśle ich rzutu poziomego) nazywa się podziałką lub skalą. Ze względu na podziałkę odróżniamy mapy o wielkiej podziałce, topograficzne albo plany, od map o małej podziałce, geograficznych lub chorograficznych. Plany cechuje podziałka do 1 : 10.000, plany katastralne 1 : 500 do 1 : 5.000, mapy topograficzne do 1 : 100.000, generalne 1.150.000 do 1.500.000, mapy zaś geograficzne (przeglądowe) 1 : 600.000 do 1 : 200,000.000. Polskie mapy topograficzne, wydawane przez Wojskowy Instytut Geograficzny (W.I.G.) we Warszawie dzielą się na: plany (1 : 25.000), mapy taktyczne (1 : 100.000) i mapy operacyjne (1 : 300.000). Rozróżnia się także mapy ze względu na ich treść (mapy hydrograficzne, hypsometryczne, geologiczne, polityczne, etnograficzne, historyczne, gospodarcze, statystyczne i t.d.). Ponadto istnieje podział map z uwagi na metodę przedstawiania zjawisk, format i i. Zasadniczemi składnikami  map są: siatka, sytuacja, teren i opisanie.

Siatka jest to odwzorowanie sieci geograficznych współrzędnych kuli ziemskiej według pewnego rzutu (projekcji); umożliwia ona odczytanie położenia geograficznego każdego punktu (jego długości i szerokości geograficznej). Obszary o średnicy ok. 10 km. można przyjąć jako płaskie. (...) Mapy zwłaszcza w mniejszych podziałkach, posiadają różne odkształcenia, wskutek czego i podziałka zmienia się w różnych częściach mapy. (...)

Sytuacja, rysunek sytuacyjny obejmuje to wszystko, co wypełnia siatkę mapy oprócz ukształtowania pionowego powierzchni ziemi i nazw, a więc: brzegi lądów i wód, wody, pokrycie roślinne, osady, komunikację i t.d. Najważniejszą i najtrudniejszą rzeczą przy opracowywaniu sytuacji jest generalizacja, t zn. uproszczenie i uogólnienie (w zakresie treści i formy) przy równoczesnem uwypukleniu cech charakterystycznych. Jako środki przedstawienia sytuacji służą: linje, powierzchnie (barwione) i znaki czyli sygnatury. Zbiór znaków z objaśnieniem ich znaczenia, zamieszczony na mapach w <legendzie> lub dołączony do nich nazywa się kluczem  znaków. Sygnatury muszą odpowiadać pewnym przyjętym w kartografji zasadom. Sygnatury są uproszczonym rzutem poziomym przedmiotów (znaki dróg, domów, osad) rysunkiem szczegółu, który przypomina całość (koło młyńskie dla oznaczenia młyna) lub umówionym znakiem. (...)

Teren. Przedstawienie terenu na mapie stanowi jednoz najtrudniejszych zadań kartografji. Dopiero w XVIII wieku wynaleziono sposób oddania pionowego ukształtowania ziemi na mapie, oparty na matematycznej podstawie, przez poziomice. Poziomice (izohipsy) są to linje idealne, łączące punkty o tej samej wysokości nad poziomem zwierciadła wód morskich. Poziomica o wartości 0 m., będąc granicą lądu i morza jest jedyną poziomicą rzeczywistą. Poziomice morskie nazywamy izobatami.  W terenach urozmaiconych (górzystych) same izohipsy dają obraz dostatecznie plastyczny, ale w obszarach płaskich zawodzą  pod tym względem. Dla lepszego uzmysłowienia form powierzchni ziemi stosuje się obok poziomic cieniowanie i barwy. (...) Obok cieniowania stosuje się szrafowanie kreskami prostopadłemi do poziomic, biegnącemi w kierunku największego spadku. Kreski, których grubość rośnie ze wzrostem nachylenia terenu (zasada twórcy tej metody (Edgara) Lehmanna < im bardziej stromo tym ciemniej>) pozwalają na łatwe odczytanie wartości konta nachylenia (...) Barwy w połączeniu z omówionymi metodami umożliwiają najlepsze rozwiązanie problemu plastycznego przedstawienia terenu. (...) Wielkiem rozpowszechnieniem cieszy się zasada regjonalna (Emila von) Sydowa (zielone niziny, żółte wyżyny, brunatne góry). Skala (K.) Peuckera, oparta  o teorję plastyki barw (plastyczne oddziaływanie barw widma słonecznego) zdobywa sobie  ostatnio duże uznanie. (...)

Opisanie mapy dopełnia treści mapy i jest jej nieodzownym składnikiem.  (...) Wielkość i rodzaj pisma mają tu swe znaczenie, odpowiadając wielkości i rodzajowi opisywanych przedmiotów.(...)

O wartości i pięknie mapy decyduje w wysokim stopniu reprodukcja, która nadaje jej ostateczne wykończenie. Najszlachetniejszą techniką reprodukcji  mapy jest miedzioryt, dziś częściowo zastąpiony heljograwjurą. (...)"

2)  Wg Internetowej Encyklopedii PWN:

mapa 
[łac.], 

graficzny obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba na płaszczyźnie, zmniejszony w sposób określony matematycznie, uogólniony i umowny (tj. sporządzony z zastosowaniem umownych znaków).

mat. homeomorfizm między otwartym podzbiorem n-wymiarowejrozmaitości Mn a otwartym podzbiorem przestrzeni euklidesowej ℝn;

mapa pogody, mapa synoptyczna, 

mapa konturowa danego obszaru obrazująca stan atmosfery na powierzchni Ziemi (mapa pogody powierzchniowa) lub na powierzchniach położonych na różnych wysokościach w atmosferze (mapa pogody górna).

mapa fragmentu powierzchni Ziemi z treścią przystosowaną do wymogów nawigacji lotn., obowiązujących zarówno w lotnictwie cywilnym (np. komunik., sport.), jak i wojskowym.

model przestrzeni geogr. w postaci wielowarstwowej bazy danych, zapisany na dysku magnet. lub płycie CD;

mapa prezentująca wybrane zagadnienia fizyczno-geograficzne lub społeczno-gospodarcze; sporządzana na podstawie mapy ogólnogeograficznej lub z wykorzystaniem jej elementów;

graficzne przedstawienie liniowego uporządkowania genów w cząsteczce DNA;

mapa przedstawiająca występowanie skał o określonym wieku i składzie na powierzchni Ziemi (m.g. zakryta) lub pod tą powierzchnią — na powierzchniach ścięcia naturalnego (m.g. odkryta, np. bez utworów czwartorzędowych) lub ścięcia geometrycznego (np. mapy ścięcia poziomego).

mapa przedstawiająca część powierzchni kuli ziemskiej zawierającą oceany, morza lub ich fragmenty wraz z wybrzeżami.

mapa o dowolnym odwzorowaniu kartograficznym, przedstawiająca ukształtowanie terenu i znajdujące się na nim obiekty (szatę roślinną, zbiorniki wodne z zaznaczoną głębokością, linie komunikacyjne), a także granice państwowe i administracyjne;

mapa o uproszczonej treści otrzymana przez zmniejszenie i generalizację kartograficzną mapy topograficznej.

mapa jedno- lub wieloarkuszowa, przedstawiająca w jednolity sposób całą kulę ziemską lub, dawniej, znaną w danym okresie jej część.

dokładna mapa ogólnogeograficzna o skali większej od 1 : 500 000;

meteorol. mapa (pogody lub klim.) przedstawiająca rozkład powierzchni izobarycznych w atmosferze ziemskiej

inform. sposób opisu informacji graficznej, w którym każdemu punktowi obrazu (piksel) odpowiada ustalona liczba bitów, opisująca jego cechy;

obiegowa nazwa Topograficznej karty Królestwa Polskiego 1 : 26 000, zaprojektowanej i opracowywanej od 1822 przez Kwatermistrzostwo Generalne Wojska Polskiego (na podstawie zdjęć terenowych w skali 1 : 42 000), a po upadku powstania listopadowego dalej przez rosyjski Korpus Topografów Wojskowych (Polacy opracowali 27, Rosjanie 32 arkusze mapy).

zapisany cyfrowo model przestrzenny wykonywany na podstawie mapy topograficznej lub zdjęcia lotn. albo satelitarnego (fotografia lotniczasatelitarne zdjęcia), przy użyciu odpowiednich programów komputerowych;

Rodzaj słownika: 
Słownik Terminów Encyklopedycznych
Źródło definicji (papierowe): 
1) Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna, , Kraków: Wydawnictwo <<Gutenberga>>, t. 10, 1929-1938, ss. 29-31.
Dodane przez: 
Węzeł centralny