Wg Słownika Terminów Literackich (2000):" Symbol (<gr. sýmbolon = znak rozpoznawczy (...)) - 1. pojedynczy → motyw lub zespół motywów występujący w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych, mających za zadanie kierować ku nim myśl czytelnika. Odbiór symbolu wymaga dwustopniowej interpretacji semantycznej: zlokalizowania określonej całości (postaci, przedmiotu, sytuacji, zdarzenia, fabuły) w obrębie → świata przedstawionego utworu i rozpoznania w owej całości wykładnika znaczeń zaszyfrowanych. (...) 2. W typologii znaków Charlesa S. Peirce'a, (...) przez symbol rozumie się znak, którego odniesienie do przedmiotu wskazywanego (oznaczonego) nie zależy od żadnego między nimi podobieństwa (jak w → ikonie) ani od ich faktycznej styczności (jak w → indeksie), lecz opiera się na konwencjonalnych regułach określających ich wzajemne przyporządkowanie. Symbolami w tym sensie są w szczególności → znaki językowe (słowa).

Wg Słownika socjologii jakościowej (2012): "Określenie symbol pojawia się w różnych naukach i najczęściej oznacza znak. (...) Symbol to postrzegalny zmysłowo odpowiednik pojęcia, czyli składnik procesu myślenia. Jest to przedmiot, osoba lub zwierzę oznaczające w sposób umowny jakieś pojęcie, czynność, zjawisko. Słownik symboli podaje, że symbol to znak lub przedmiot oznaczający, reprezentujący jakieś pojęcie, czynność, przedmiot. Najogólniej symbole można podzielić na:

- znaki konwencjonalne (flaga, herb, litera, cyfra, znaki drogowe, matematyczne, symbole chemiczne itp.),

- przedmioty, pojęcia, wyobrażenia, przeżycia związane z jakimś wewnętrznym stosunkiem (kojarzące się, współbrzmiące) z innym przedmiotem lub pojęciem.

Symbol składa się z rzeczywistej formy i z szerszego znaczenia, z którym jest kojarzony. I tak, ogień jest symbolem ogniska domowego, serce jest symbolem miłości, gołąb jest symbolem pokoju, ale również kosmetyków Dove, mercedes jest symbolem bogactwa itd. Ten sam symbol może mieć różne znaczenie w zależności od kontekstu sytuacji, jak również heurystyki dostępności. W zależności od tego, jakie znaczenie jest nam bliższe, łatwiej dostępne, tak interpretujemy rzeczywistość społeczną. Symbol podlega ciągłym zmianom, a jego wymowa zależy od każdorazowego sposobu, w jakim się przejawia. (...) Symbole mogą przybierać wiele form. Generalizując, można ująć je w trzy szerokie kategorie: przedmiotów (obiektów) fizycznych (physical manifestations), takich jak: wygląd zewnętrzny (sposób ubierania się, elementy ubioru, tatuaże, fryzury, obrączka na palcu), wygląd budynków, architektura wystroju wnętrz, logo, odznaki, ozdoby, godło, hymn, itp.; form zachowań (behavioral manifestations), takich jak: ceremonie, rytuały, wzory komunikacji, tradycja, zwyczaje, sposoby nagradzania i karania oraz słownej ekspresji (verbal manifestations): hasła, zawołania, przydomki, skróty, język, anegdoty, przezwiska, żargon. (...) Najczęściej znaki - symbole tworzą całe systemy od bardzo prostych do złożonych. Symbole to słowa, gesty, obrazy, przedmioty, które są rozpoznawalne tylko przez członków danej kultury. Symbole stale się zmieniają. Stanowią najbardziej zewnętrzną i widoczną warstwę kultury. Dla Ervinga Goffmana symbol to znak komunikujący informację społeczną, czyli informację refleksyjną i uosobioną (przekazywaną przez tę samą osobę, której dotyczy oraz przez ekspresję ciała w bezpośredniej obecności tych, którzy są jej odbiorcami). Wyróżnia on symbole statusu (prestiżu) oraz symbole stygmatyzujące (symbole piętna)."

Symbol (z gr. σύμβολον) – semantyczny środek stylistyczny, który ma jedno znaczenie dosłowne i nieskończoną liczbę znaczeń ukrytych. Odpowiednik pojęcia postrzegany zmysłowo. Najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym. Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego, do którego bezpośrednio się odnosi. Przykładowo symbol lwa oznacza nie tylko dany gatunek zwierzęcia, lecz często także siłę lub władzę. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia - to odróżnia symbol od jednoznacznej alegorii. więcej

Stan na 26.12.2013 r.

Wg Stefana Czarnowskiego (1935): "Symbolem literackim nazywać będziemy taki zwrot, wyraz, formę, niekiedy imię własne bohatera, używane w utworach piśmiennictwa lub tylko słownych, które obok obrazu dosłownie oznaczonego wywołują w odbiorcy obraz inny względnie wywołują wzruszenie określonej jakości. (...) W rozwoju jednej kultury symbole literackie zmieniają swoje znaczenie - względnie zatracają wartość symboliczną - w zależności od zmiany warunków społecznych w czasie. (...) Symbol literacki zmienia znaczenie, a przynajmniej znaczenia tego odcień, ilekroć przechodzi od jednej grupy do grupy innej w obrębie tej samej kultury. (...) Granicą, w której obrębie symbol literacki zachowuje znaczenie niezmienione, jest granica grupy, względnie - jak zobaczymy dalej - granica kultury, zarówno w czasie jak w przestrzeni.(...) Symbole literackie nowe lub stare, o zmienionym znaczeniu, wzmacniają odrębność grupy elitarnej, spełniając funkcję środka wywyższenia się ponad grupy inne, a tym samym uzasadniającego panowanie, względnie elitarność w określonym zakresie. (...) Jedną z funkcji społecznych symbolu literackiego jest wzmacnianie więzi, łączącej członków grupy, przez nadanie wartościom charakteru konkretnego i uczynienie ich w ten sposób zdolnymi do obiegania w granicach grupy." (kursywa- SCz, podkreśl. - BF)

Wg Michaiła Bachtina (1934-35), 1982:  "Relacje znaczeń w symbolu można interpretować logicznie (jako stosunek jednostkowego do ogólnego, na przykład imię własne przekształcone w symbol; jako stosunek konkretu do abstrakcji itp.); można symbol rozumieć w kategoriach filozoficzno-ontologicznych jako szczególny stosunek reprezentacji albo zjawiska do istoty itp.; można podkreślić emocjonalną czy wartościującą stronę realcji sensów - wszystkie te typy wzajemnych stosunków pomiędzy znaczeniami nie wykraczają i wykroczyć nie mogą poza sferę stosunku słowa do jego przedmiotu i różnych aspektów tego przedmiotu. (...) Symbol nie może zakładać istotnego stosunku do cudzego słowa, cudzego głosu. Wieloznaczność symbolu poetyckiego opiera się na jedności i tożsamości głosu, na zupełnej samotności głosu w słowie. Z chwilą, kiedy partnerem w grze symbolu staje się cudzy głos, cudzy akcent, jakiś inny punkt widzenia, porządek poetycki ulega zniszczeniu, a symbol przesuwa się w plan prozy. Aby uchwycić różnicę pomiędzy poetycką dwuznacznością i dwugłosowością prozy, wystarczy jakikolwiek symbol poetycki potraktować ironicznie (...), a więc wprowadzić do niego swój głos, wyrazić za jego pośrednictwem własną, nową intencję."

Wg Edmunda Leacha (1976) : "Signum jest symbolem, gdy A reprezentuje B i nie zachodzą tu inherentne prymarne relacje między A i B czyli A i B należą do odmiennych kontekstów kulturowych. (...) Gdy korona używana jest jako marka handlowa dla gatunku piwa, to jest to symbol a nie znak. Nie ma tu inherentnych, prymarnych relacji. Korona i piwo pochodzą z różnych kontekstów. (...) W opowieści bibilijnej Wąż w Rajskim Ogrodzie jest symbolem Diabła. Zoologiczny kontekst węża nie ma inherentnej relacji z moralnym kontekstem diabła. (...) przeciwstawienie między inherentnymi relacjami ustanowionymi w oznakach naturalnych i znakach oraz nieinherentnymi relacjami ustanowionymi w symbolach nawiązuje do rozróżnienia między metonimią i metaforą. Podczas gdy metonimia zakłada przyległość, to metafora zależy od stwierdzonego podobieństwa. (...) Symbole standaryzowane, które przenoszą informacje w sferze publicznej, odróżnione są od symboli doraźnych, tj. jednorazowych symboli indywidualnych takich, jakie mogą pojawiać się w snach czy poezji, nieprzekazujących żadnych informacji w trybie publicznym, o ile nie przekłada się ich wraz z dodatkowymi glosami. W ramach obszernej kategorii symboli standaryzowanych odróżniam symbole ikoniczne, gdzie relacja A/B jest rodzajem zaplanowanego podobieństwa (np. modele, mapy, portrety) od skonwencjonalizowanych, ale całkowicie arbitralnych symboli."

1) Wg Carla Gustawa Junga (1971): "Słowo lub obraz są symboliczne wtedy, kiedy zawierają w sobie coś więcej niż to, co da się w nich rozpoznać na pierwszy rzut oka".

2) Wg Hansa Georga Gadamera  (1991): „Symbol to zbieżność tego, co zmysłowe, i tego, co niedostępne dla zmysłów, alegoria to znaczące odniesienie czegoś zmysłowego do czegoś nieuchwytnego zmysłowo. Tak mniej więcej można opisać językowe tendencje znaczeniowe, które ostatecznie prowadzą do przeciwstawienia symbolu i symboliki jako czegoś wewnętrznie i ze swej istoty znaczącego oraz alegorii jako czegoś znaczącego w sposób zewnętrzny i sztuczny”.