OBYCZAJ

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła OBYCZAJ

1) Forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej, poparta uznawaną w niej tradycją; obyczaje stanowiące jeden z systemów normatywnych składających się na całość kontroli społecznej, regulują szeroki zakres spraw społecznych pozostających poza sferą obowiązywania prawa, moralności, religii; naruszenie obyczaju powoduje negatywną reakcję ze strony grupy. W społecznościach o kulturze tradycyjnej obyczaje przekazywane przez naśladownictwo, tradycję ustną i cieszą się powszechną aprobatą, mają moc niepisanych praw. Obyczaje raz utrwalone ulegają zmianom bardzo powoli; często funkcjonują na zasadzie przeżytków społecznych. Ogół obyczajów danej zbiorowości społecznej składa się na jej obyczajowość.

2) Ujednolicona i strukturalizowana forma czy też schemat zachowania, powszechnie akceptowanego w danej zbiorowości społecznej (kulturowej), opartego na obowiązującej w niej tradycji, której przestrzeganie jest regulowane przez sankcje społeczne.

Źródło definicji (papierowe): 1) Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Tom 4, Warszawa : Wyd. Naukowe PWN, 1997, s.573., Źródło definicji (papierowe): 2) Krzysztof Olechnicki, Paweł Załęcki, Słownik socjologiczny, Toruń : Graffiti BC, 1997, s.143.
Hasło wprowadził(a): Anna Grabowska

Słownik Antropologii i Socjologii Kultury - zawartość - opis hasła OBYCZAJ

Wg Maxa Webera: "<Obyczaj>, w przeciwieństwie do <konwencji> i <prawa>, oznacza regułę nie gwarantowaną zewnętrznie, której działający faktycznie trzyma się dobrowolnie, już to całkiem <bezmyślnie>, już to przez wzgląd na <wygodę> albo z jakichś innych powodów, i której prawdopodobnego przestrzegania, z tych samych powodów, może oczekiwać od innych ludzi należących do danego kręgu. Obyczaj w tym znaczeniu nie jest czymś <obowiązującym>: nie można <wymagać> od kogoś jego przestrzegania. Granica między obyczajem i obowiazującą konwencją czy prawem jest naturalnie całkowicie płynna. (...) Stabilność (czystego) obyczaju  bierze się głównie z tego, że ten, kto nie zważa nań w swym działaniu, działa <niestosownie>, i musi liczyć się z mniejszymi czy większymi nieprzyjemnościami i niedogodnościami, o ile działanie większości jego środowiska nie lekceważy tego obyczaju i jest nań nakierowane."

Wg Edwarda Sapira (1949): "Słowo <obyczaj>  używane jest w odniesieniu do całości wzorców zachowania się przekazywanych przez tradycję i przestrzeganych przez grupę w odróżnieniu od bardziej przypadkowych, osobistych postępków jakiejś jednostki. Stosowanie tego pojęcia do tych aspektów pospólnej działalności jawnie warunkowanych względami biologicznymi nie jest poprawne. Nawyk jedzenia smażonych kurcząt jest obyczajem - nie jest nim biologicznie wyznaczony nawyyk jedzenia. <Obyczaj> jest różnie używanym, zdroworozsądkowym pojęciem, które, niczym matryca, pomocne było przy wypracowywaniu precyzyjniejszej, bardziej technicznej, antropologicznej koncepcji kultury. Termin <obyczaj> nie jest tak czysto opisowy ani równie obiektywny jak termin <kultura> i jest z lekka nacechowany emocjonalnie. (...) używany bywa częściej w odniesieniu do regionów geograficznie oddalonych, do społeczności już to prymitywnych, już to odległych w czasie niż w stosunku do własnego społeczeństwa. Wobec własnej społeczności pojęcie <obyczaj> używane jest zazwyczaj w odniesieniu do zachowań się niezbyt ważnych i niesformalizowanych, stanowiących coś pośredniego między nawykiem a czymś społecznie zinstytucjonalizowanym."

Źródło definicji (papierowe): Max Weber, Gospodarka i Społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. Dorota Lachowska, Warszawa: PWN, 2002, ss. 22-23., Źródło definicji (papierowe): Edward Sapir, Zwyczaj, (w:) tegoż, Kultura, język, osobowość, Warszawa: PIW, 1978, s.224.
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga