ZWYCZAJ

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła ZWYCZAJ

1) Ustalony w zbiorowości sposób zachowania się; w skali kolektywnej jest odpowiednikiem indywidualnego nawyku; stosowanie się członków zbiorowości do zwyczaju nie wynika z istnienia formalnych nakazów i sankcji; ma ono w znacznej mierze charakter bezrefleksyjnego naśladowania tego, co robili i robią inni, bez brania pod uwagę innych możliwości; zwyczaj nie wymaga racjonalnych uzasadnień i swoje trwanie zawdzięcza poczuciu, że tak się postępuje w danej sytuacji; liczy się tu przykład innych członków grupy, nie zaś abstrakcyjna zasada; cechą zwyczaju jest jego znaczna trwałość - tym różni się on od mody, której mechanizm działania jest pod wieloma względami podobny; zwyczaje są częścią tradycji. 

2) Forma jednostkowego lub grupowego zachowania się i działania przejawiającego się w konkretnej sytuacji, ustalana i akceptowana w danej zbiorowości, powszechnie występująca, zasadniczo nie obłożona żadną formalną sankcją społeczną, opiera się na tradycji lub stanowi przejściową modę; z czasem, jeśli zostanie zdefiniowana jako konieczność takiego, a nie innego zachowania się, może przekształcić się w obyczaj (chroniony formalną sankcją), wejść w zakres moralności, a nawet prawa.

Źródło definicji (papierowe): 1) Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Nowa encyklopedia powszechna PWN Tom 6, Warszawa : Wyd. Naukowe PWN, 1998, s.1063. , Źródło definicji (papierowe): 2) Krzysztof Olechnicki, Paweł Załęcki, Słownik socjologiczny, Toruń : Graffiti BC, 1997, s.262.
Hasło wprowadził(a): Anna Grabowska

Słownik Antropologii i Socjologii Kultury - zawartość - opis hasła ZWYCZAJ

Max Weber: "W domenie działania społecznego możemy obserwować faktyczne regularności: powtarzające się u danego działającego, albo też (lub zarazem) występujące u wielu osób, przebiegi działania, mające identyczny co do typu sens intencjonalny. (...) Rzeczywiście istniejącą szansę regularności nastawienia działania społecznego nazywamy zwyczajem, jeśli i o ile szansa owej regularności w danym kręgu ludzi bierze się wyłącznie z jego faktycznego powtarzania się. Zwyczaj jest obyczajem, gdy to faktyczne powtarzanie wynika z długoletniego przyzwyczajenia. Regularność tę określamy z kolei jako <uwarunkowaną interesami> (<konstelacją interesów>), jeśli i o ile szansa jej empirycznego istnienia uwarunkowana jest wyłącznie czysto celoworacjonalnym zorientowaniem działania jednostek na identyczne oczekiwania."

Źródło definicji (papierowe): Max Weber, Gospodarka i Społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. Dorota Lachowska, Warszawa: PWN, 2002, ss. 21-22.
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga