TEKST

1) Wg Julii Kristevej (1969): "W naszych czasach tekst staje się obszarem, na którym rozgrywa się - uprawia się i przedstawia - epistemologiczne, społeczne i polityczne przeobrażenie. (...) Jeżeli nawet wprowadzone tu pojęcie tekstu wymyka się władzy obiektu literackiego, którego domagają się wspólnie wulgarny socjologizm i estetyzm, to nie sposób go pomylić z owym płaskim obiektem, który językoznawstwo uznaje za tekst, usiłując sprecyzować <sprawdzalne reguły> jego wewnętrznej organizacji i przekształceń. (...) Tekst nie jest zbiorem wypowiedzeń gramatycznych czy niegramatycznych; jest tym co daje się wyczytać z osobliwości owego zespolenia różnych warstw znaczącości uobecnionej w języku, którego pamięć - historię - ożywia. To znaczy, że jest on złożoną praktyką, której grafy może uchwycić teoria swoistego aktu znaczącego, dokonującego się w nim poprzez język, i to jedynie w takiej mierze, w jakiej nauka o tekście będzie miała coś wspólnego z opisem językowym."

2) Wg Rolanda Barthes'a (1970): "wszelka skończona wypowiedź, stanowiąca całość [unifiée] z punktu widzenia treści, dokonana i ustrukturowana dla celów wtórnej komunikacji, podlegająca konwencjom [culturalisée] innym niż czysto językowe."

3) Wg Regine Robin (1973): "Tekst nie jest przezroczysty. Szukanie znaczenia tekstu, zdania, wyrazu, wymaga pewnej pracy nad tekstem, pozornego rozłożenia ciągu wypowiedzeniowego i porządku wypowiedzi po to by złożyć je na powrót zgodnie z czytelnością znaczącą. Tym samym odwoływanie się do intuicyzmu, cytatu ilustracyjnego, do kategorii tematycznej zostaje wyeliminowane." (podkreśl. - BF)

4) Wg Stefana Żółkiewskiego (o semiotykach tartuskich, 1977): "Niżej powiemy, jak semiotycy tartuscy rozumieją tekst. Jest on, ogólnie mówiąc, realizacją jakiegoś systemu semiotycznego, strukturą znaków tego systemu, uporządkowanych wedle jego reguł. Na pewno prosty tekst informacyjny wypowiedziany lub zapisany po polsku jest realizacją systemu polskiego języka naturalnego. Już polski tekst literacki, np. noweli czy ballady, jest najpewniej realizacją wielu różnych systemów semiotycznych naszej kultury. Ale zanim zdano sobie sprawę z tego, dominowała pokusa, by wszystkie teksty kultury, np. filmowe i teksty zachowań etykietalnych, i pantomimy, i teksty widowisk teatralnych, dramatycznych, traktować jako proste teksty informacyjne, jako realizacje w każdym wypadku odrębnego języka, swoistego systemu semiotycznego filmu, teatru, pantomimy, etykiety itp. Może pierwsi spostrzegli się semiotycy filmu, którzy rychło przestali mówić o <języku filmowym>, nie umiejąc  odkryć ani jego gramatyki, ani jakichś cech jednorodności wśród wielości heterogenicznych kodów, za których pomocą <odczytujemy> jeden i ten sam film. (...) Wtedy jednak powstaje dalszy problem teoretyczny: teksty kultury zwykle bywają realizacjami wielu naraz różnych systemów semiotycznych danej kultury, współzależnie decydujących o znaczeniach tego tekstu. Otóż  klasyfikacja owych tekstów wiąże się jednak z typologią praktyk społecznych właściwych danej kulturze. Wprawdzie nie ma specyficznego języka filmu, ale istnieje praktyka filomowej komunikacji. A także istnieją swoiste teksty filmowe, właśnie filmowe."

5) Wg Mieke Bal (2009): "Tekst w obrębie niniejszego Wprowadzenia do teorii narracji jest zatem skończoną i uporządkowaną całością składającą się ze znaków. Mogą nimi być zarówno jednostki językowe, takie jak słowa czy zdania, jak i inne znaki, takie jak ujęcia i sekwencje w filmie lub punkty, linie i plamy w malarstwie. To, że tekst jest skończoną całością, nie oznacza od razu, iż sam w sobie jest skończony, ponieważ jego znaczenia, sensy, funkcje i tła nie mają takiego statusu. Oznacza to tylko tyle, że można wskazać pierwsze i ostatnie słowo, pierwszy i ostatni kadr filmu, ramę obrazu, nawet jeśli granice te, jak zobaczymy, są tymczasowe i nieszczelne. (...) Tekst narracyjny [narrative text] jest tekstem, w którym agens [agent] lub podmiot przekazuje odbiorcy (<opowiada> czytelnikowi) opowieść za pomocą określonego medium, którym mogą być język, obraz dźwięk, budowla lub połączenie wymienionych. Opowieść [story] stanowi treść takiego tekstu i źródło konkretnej manifestacji, kształtu oraz <zabarwienia> fabuły. Fabuła [fabula] to układ powiązanych logicznie i chronologicznie wydarzeń, sprowokowanych lub doświadczonych przez aktorów [actors] i przedstawionych w określony sposób. Trzy powyższe definicje wyznaczają ramy teorii, która zostanie rozwinięta w dalszej części książki"

Autor(ka) wpisu: Barbara Fatyga
Rodzaj słownika: Słownik Teorii i Metodologii Badań Kultury
Źródło definicji (papierowe): 1) Julia Christeva, Semeiotike. Studia z zakresu semanalizy, Gdańsk: Fundacja Terytoria książki, 2017, ss.10-11. , Źródło definicji (papierowe): 2) Roland Barthes, La Linguistique du discours (w:) Sign, Language, Culture, The Hague, 1970, s.581. , Źródło definicji (papierowe): 3) Regine Robin, Badanie pól semantycznych: doświadczenia Ośrodka Leksykologii Politycznej w Saint-Cloud, (w:) Michał Głowiński (red.), Język i społeczeństwo, Warszawa: Czytelnik, 1980, s.252. , Źródło definicji (papierowe): 4) Stefan Żółkiewski, Przedmowa, (w:) Elżbieta Janus, Maria R. Mayenowa (red.), Semiotyka kultury, Warszawa: PIW, 1977, ss. 22,24. , Źródło definicji (papierowe): 5) Mieke Bal, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, Kraków: Wyd. UJ, 2012, ss. 3-4.
Podobne terminy (linki wewnętrzne): ZNAK, Podobne terminy (linki wewnętrzne): TEKST KULTURY, Podobne terminy (linki wewnętrzne): INTERTEKST, Podobne terminy (linki wewnętrzne): HIPERTEKST
Sprawdź pozostałe wpisy w innych słownikach:
Data aktualizacji: czwartek, 30 Styczeń, 2020 - 10:26