BADANIA EKSPLORACYJNE

Badania eksploracyjne to najwartościowszy typ badań naukowych. Jeżeli z kolei przyjąć, że typ badań naukowych jest definiowany przez ich: a) przedmiot; b) cel; c) metodę, to próba zdefiniowania badań eksploracyjnych winna odnosić się do tych trzech elementów procesu badawczego. Przedmiot badań eksploracyjnych definiuje, wg mnie, ich specyfikę najtrafniej. W naukach społecznych przedmiot badań eksploracyjnych może być wcześniej przez nikogo nie rozpoznany (obiektywnie nowy w rzeczywistości społeczno-kulturowej); może to być również przedmiot nowy tylko dla nauk społecznych (lub nauki w ogóle); istniejący -  nawet długo - w rzeczywistości, lecz nie dostrzeżony przez te nauki (lub naukę w ogóle) i przez społeczeństwo, ponieważ nie ma woli ani narzędzi poznawczych by uchwycić jego oryginalność. Oraz - w słabszej wersji tego przypadku - niedostrzegany przez naukę (np. dzięki istniejącym w niej procesom sepizacji), lecz ważny i dostrzegany przez społeczeństwo. Z badaniem eksploracyjnym mamy do czynienia wówczas, gdy nowe (w podanych sensach) fakty, zjawiska lub procesy stają się przedmiotami badania. Cel badań eksploracyjnych jest niespecyficzny, bowiem najważniejszym w hierarchii celów badań naukowych jest i tutaj cel poznawczy; niespecyficzne są także cele szczegółowe związane z rozumieniem, opisem,  interpretacją i wyjaśnianiem przedmiotu badań. Efektem (zrealizowaniem celu) jest wyjaśnienie nowego zjawiska.  Metoda badań eksploracyjnych może, ale nie musi, być specyficzna akurat dla tego typu badań. Z jednej strony - jest szczególnie specyficzna wtedy gdy nowa metoda pozwala odkryć nowe obszary nauki oraz gdy  trzeba tworzyć nowe metody dla nowych przedmiotów badań; z drugiej strony stosunkowo często nowe przedmioty badań mogą z powodzeniem być badane przy pomocy znanych metod, co najwyżej modyfikowanych dla nowych potrzeb.