Socjologia – nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa. Socjologowie badają społeczne reguły (normy), procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Badają zarówno jednostki uwikłane w grupy społeczne, jak i międzyludzkie relacje (na przykład rodzinę, wspólnoty, stowarzyszenia, zrzeszenia). Relacje międzyludzkie ujęte w społecznej dynamice mogą ludzi łączyć, tworząc grupy społeczne, instytucje czy całe społeczeństwa, lub dzielić przez społeczne podziały. Już w starożytności istniała na wysokim poziomie ogólnie pojęta myśl społeczna. Socjologia jako nauka o społeczeństwie miała trzech ojców. Pierwszym (w europejskim kręgu kulturowym) był Platon, następnie Giambattista Vico oraz, powszechnie acz niesłusznie uznawany za jedynego twórcę dyscypliny, Auguste Comte. Przedmiotem badań nauki o społeczeństwie jest grupa społeczna ujęta w kategoriach stanu i zmiany. Socjologowie badają jednostki o tyle, o ile są one w pewnych wewnętrznych relacjach między sobą. Jednostka jako indywiduum nie jest przedmiotem badań socjologii, a zajmuje się nią psychologia. więcej

(drobne zmiany red. - BF)

Wg Adama Podgóreckiego  (1966) socjologia pełni funkcje:

-wyjaśniającą (diagnostyczną) "(...) socjologia diagnostyczna zmierza do tego, żeby ustalić pewną prawidłowość opisową, podać jej kwantyfikację oraz stwierdzić zakres czasowo-przestrzennego  występowania." (s.229) "Należy wszakże pilnie rozdzielać to, co jest opisem, od tego, co jest wyjaśnieniem." (s.231)

- apologetyczną "W tym przypadku wiedza socjologiczna zbierając niektóre dane, pomijając inne, układając rozmaite mozaiki z materiału empirycznego może zestawiać argumenty w ten sposób, aby dla celów pozanaukowych chwalić bezpośrednio pewne sytuacje społeczne, instytucje, koncepcje, itd." (s.231)

-  demaskatorską "Funkcję demaskatorską można rozumieć co najmniej podwójnie. W pierwszym rozumieniu demaskowanie, to ukazywanie pewnych cech, które z pozoru nie są łatwo uchwytne, względnie wskazywanie na pewne zmienne niezależne, które tkwią u podłoża pewnych zjawisk, a które przesłonięte są przez pozorne zmienne niezależne. Tego rodzaju rozumienie demaskowania można określić jako metodologiczne. Drugie rozumienie demaskowania można by nazwać oceniającym, względnie emocjonalnym. W tym przypadku chodziłoby  o wskazywanie pewnych rzeczywistych motywacji, które są celowo, względnie nieświadomie ukrywane." (s.233)

 - teoretyczną "Przez funkcję teoretyczną rozumie się zarówno przygotowanie modelu teoretycznego do uporządkowania zbioru zgromadzonych danych empirycznych, jak również wyjaśnianie opisywanych zależności, czy też uzależnione od zasięgu psychospołecznego doświadczenia empatyczne rozumienie wielości możliwych sytuacji międzyludzkich." (s.236)

 - socjotechniczną  "(...) przez socjotechnikę rozumie się zespół ogólnych zaleceń dotyczących tego, jak przy uwzględnieniu istniejących ocen społecznych dokonywać świadomie przekształceń po to, aby osiągnąć zamierzone społeczne cele." (s.240)

Wg Stefana Nowaka (1970):" Znacznie bardziej istotne wydaje się, abyśmy wiedzieli co i pod jakim względem zamierzamy badać, i aby otrzymane wyniki były zgodne z badaną rzeczywistością, niż to, do jakiej - mniej lub bardziej arbitralnie określonej - dyscypliny naukowej zaliczone zostaną wyniki naszych badań i metody przez nas stosowane."

Wg Petera Abella (1971): "Nie należę do tych, którzy uważają, że socjologia może być taką samą nauką, jak fizyka czy chemia, chociażby dlatego, że pojęciowym absurdem jest oczekiwanie praw stosowalnych zawsze i wszędzie. Z pewnością jednak wiele można się nauczyć od nauk fizycznych. Mówiąc ogólnie, sądzę, że socjologia winna  skoncentrować się na tworzeniu <racjonalnej> egzystencji społecznej: społeczeństwa ludzi rozumiejących oddziaływania, jakim podlegają oraz konsekwencje własnych poczynń w trudnych sytuacjach. Powszechnie uważa się, że taki stan rzeczy jest prawie czystą iluzją, myślę jednak, że staranna analiza ciągów przyczynowych (...) jest najlepszym wyrazem dążenia w tym kierunku. Nie mogę bowiem oddzielić analizy socjologicznej od tworzenia lepszej egzystencji społecznej."

Wg Anthony'ego Giddensa (2001):

• "Socjologię można zdefiniować jako systematyczne badanie społeczeństw ludzkich ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych systemów industrialnych. 
•  Uprawianie socjologii polega na umiejętności korzystania z wyobraźni i oderwania się od zastanych idei dotyczących życia społecznego.
• Socjologia jest przedmiotem, który ma szerokie zastosowanie praktyczne. Na wiele sposobów może przyczyniać się do krytyki społecznej i praktycznej reformy społecznej (...)
• Socjologia powstała jako próba zrozumienia dogłębnych zmian społecznych, jakie zaszły na przestrzeni ostatnich dwustu - trzystu lat. Nie są to  wyłącznie zmiany w skali całych systemów społecznych, ale również w najbardziej intymnych, osobistych sferach życia człowieka.

(...)."