1)

Hermeneutyka [gr. hermeneutikos, przydatny do objaśniania], sztuka rozumienia i interpretowania tekstów, czy też ogólniej, tworów sensownych.  (...)

2)

Hermeneutyka <gr. he hermeneutike [sc. techne] = sztuka tłumaczenia> (…) 1. Dyscyplina pomocnicza nauk historycznych (m. in. historii literatury, historii filozofii, religioznawstwa) ustalająca prawidła interpretacji wszelkiego rodzaju tekstów i symboli słownych, zwłaszcza dawnych. Ma ona na celu rozpoznanie, poprzez interpretację źródeł pisanych, prawdziwego sensu, zamierzonego przez ich autorów lub też użytkowników; praktyczne stosowanie reguł i zasad hermeneutycznych do tekstów, czyli samą ich interpretację, nazywa się e g z e g e z ą. W mniej rozwiniętej i mniej systematycznej postaci hermeneutyka, zrazu jako sztuka interpretacji i egzegezy, była znana już starożytnym Grekom (…), w tradycji judaistycznej uprawiali ją autorzy ksiąg Halacha i Haggada, a w tradycji chrześcijańskiej – Ojcowie Kościoła. Dojrzałą postać metodologiczną hermeneutyka zaczęła uzyskiwać w XVI wieku w toku dyskusji między protestantami a katolikami na temat roli tradycji w przekładach Pisma Świętego (…)

2. Koncepcja rozumienia w naukach humanistycznych jako metoda interpretacji „obiektywizacji ducha" (…), tj. ludzkich wytworów występujących poza psychiką i ogólnie dostępnych, stanowiących obiektywną podstawę źródłową humanistyki. Hermeneutyka rzeczywistości ludzkiej, wymagającej interpretacji i zrozumienia, jest przeciwstawiana obiektywnej analizie zjawisk w świecie przyrody. (…) 3. Refleksja filozoficzna dotycząca wszelkich form ekspresji, np. symboli religijnych, mitów, dzieł sztuki.

4. U Martina Heideggera: analiza rozumienia jako swoistego sposobu bycia, czyli ontologia rozumienia, ukazująca ludzką skończoność (faktyczność, sytuacyjność, dziejowość) nie jako ograniczenie, ale jako warunek wszelkiego rozumienia. (…) Syntezy i uogólnienia wielopostaciowego dorobku hermeneutyki dokonał Paul Ricoeur, u którego staje się ona nie tylko rodzajem refleksji filozoficznej dotyczącej wszelkich form ekspresji, ale okazuje się jedyną postacią, w jakiej daje się uprawiać f i l o z o f i ę  r e f l e k s j i  oraz jedną z metod, od których zależy poprawność wszelkiego filozofowania. (…)

Hermeneutyka (z gr. hermeneutikè, έρμηνευτική [τέχνη], sztuka objaśniania, hermeneuein znaczyło najpierw „mówić”, „wyrażać się”; od imienia greckiego boga Hermesa, posłańca bogów, który tłumaczył ludziom ich rozkazy) – teoria lektury, objaśniania i interpretacji tekstów.

Dawna hermeneutyka wywodziła się z dwóch zupełnie odmiennych źródeł: z jednej strony z logiki arystotelesowskiej (Peri hermeneia – „O interpretacji” Arystotelesa), z drugiej – z interpretacji tekstów religijnych (na przykład orfizm lub egzegeza biblijna) oraz z tradycji hermetyzmu.

W hermeneutyce współczesnej możemy wyróżnić poddyscypliny: hermeneutykę „literacką” (interpretację tekstów literackich i poetyckich), „prawniczą” (wykładnia tekstu prawnego), „teologiczną” (objaśnianie świętych tekstów; mówi się tu także o egzegezie), „historyczną” (interpretowanie świadectw i tekstów historycznych) i „filozoficzną” (analiza podstaw interpretacji w ogóle oraz interpretacja tekstów filozoficznych). Zdaniem Paula Ricoeura przykładem hermeneutyki jest również psychoanaliza (interpretacja występujących u chorego symptomów). Z kolei dla Michela Foucaulta do hermeneutyki należy także nietzscheańska „genealogia”, czyli wychodząca od historii i fizjologii (stan zdrowia ciała) interpretacja wartości (prawdziwe/fałszywe, dobre/złe, piękne/brzydkie). więcej

Stan na 22.12.2013 r.