PODZIAŁ LOGICZNY

Wg Małej Encyklopedii Logiki (1970): "Podział logiczny zakresu pojęcia (nazwy). Skrótowo: podział logiczny pojęcia (nazwy). Jest to wymienienie pojęć podrzędnych względem tego pojęcia, tak dobranych, że każdy desygnat dzielonego pojęcia jest desygnatem jednego i tylko jednego z tych pojęć podrzędnych. (...) na przykład (...) dzielimy zakres pojęcia  <trójkąt> na zakresy pojęć: <trójkąt ostrokątny>, <trójkąt prostokątny> i  <trójkąt rozwartokątny>. Występujące w podziale logicznym pojęcia nadrzędne nazywa się pojęciem dzielonym (łaciński totum divisionis), a pojęcia podrzędne członami podziału (łacińskie membra divisionis).

Podział logiczny jest wyczerpujący (zupełny), gdy każdy desygnat dzielonego pojęcia należy również do zakresu któregoś z członów podziału, to znaczy suma zakresów członów podziału równa się zakresowi pojęcia dzielonego. Wymaganie to jest spełnione w powyższym przykładzie (dotyczącym trójkątów - BF). Natomiast błędny, jako niewyczerpujący, jest podział ludzi na tych, którzy mają wykształcenie: podstawowe, średnie i wyższe, bo nie obejmuje tych, którzy nie mają żadnego wykształcenia (w obecnym systemie edukacji brak w tym podziale wykształcenia gimnazjalnego, licencjackiego, a ponadto w zupełnym podziale winny być jeszcze uwzględnione nieukończone poziomy wykształcenia oraz np. szkolnictwo specjalne - BF).

Podział logiczny jest rozłączny, gdy każdy desygnat dzielonego pojęcia jest desygnatem tylko jednego z członów podziału, to znaczy człony podziału wykluczają się nawzajem. (Na  podział na ludzi pełnoletnich i niepełnoletnich). Błędny zaś, jako nierozłączny jest podział ludzi na tych, którzy chodzą do kina i na tych, którzy chodzą do teatru, skoro są tacy, którzy chodzą do kina i do teatru. (...)

Podział dychotomiczny uzyskamy, gdy jeden z członów podziału powstaje z pojęcia dzielonego przez dołączenie do jego treści jakiejś cechy, a drugi przez dołączenie negacji tej cechy. Takim jest podział na pełnoletnich i niepełnoletnich.

 Podział wedle pewnej zasady uzyskamy, gdy człony podziału powstają z treści pojęcia dzielonego przez dołączenie doń różnych odmian cechy będącej zasadą (podstawą) podziału, o ile spełnione są następujące warunki: 1) uwzględnione zostały wszystkie odmiany cechy stanowiącej podstawę podziału; 2) cecha będąca podstawą podziału przysługuje wszystkim desygnatom pojęcia dzielonego; 3) żaden przedmiot leżący w zakresie pojęcia dzielonego nie posiada dwóch odmian cechy będącej zasadą podziału. W ten sposób na przykład dzielimy ludzi na białych, czarnych, żółtych i czerwonych, ze względu na kolor skóry (podstawa podziału.

Często po przeprowadzeniu podziału jakiegoś pojęcia dzieli się następnie wszystkie lub niektóre człony pierwotnego podziału, a potem dzieli się człony drugiego podziału itd. Taki wielostopniowy podział logiczny nazywa się klasyfikacją. Przykładem klasyfikacji jest systematyka zwierząt, systematyka roślin. Termin <klasyfikacja> bywa też używany w szerszym rozumieniu, mianowicie na oznaczenie zarówno wielostopniowego, jak  i jednostopniowego podziału. (...)."

 drobne zmiany red. - BF

Autor(ka) wpisu: Barbara Fatyga
Rodzaj słownika: Słownik Terminów Encyklopedycznych
Źródło definicji (papierowe): Witold Marciszewski (red.), Mała Encyklopedia Logiki, Wyd. Ossolineum, 1970, ss. 209-210.
Podobne terminy (linki wewnętrzne): KLASA, Podobne terminy (linki wewnętrzne): KLASYFIKACJA
Sprawdź pozostałe wpisy w innych słownikach:
Data aktualizacji: piątek, 10 Lipiec, 2015 - 10:53