GEMEINSCHAFT i GESELLSCHAFT

Wg Ferdinanda Tönniesa (1887,1988): "Teoria nasza obiera za przedmiot swych badań stosunki wzajemnej afirmacji. Każdy taki stosunek reprezentuje jedność w wielości albo wielość w jedności. Polega na odwzajemnianych aktach popierania, ułatwiania, wspomagania, traktowanych jako przejawy woli i jej sił. Grupę utworzoną przez taki pozytywny stosunek, ujmowaną jako istota lub rzecz o spójnym działaniu wewnętrznym i zewnętrznym nazywamy związkiem. Sam ten stosunek, a zatem i związek, rozumiany jest już to jako realne i organiczne życie, co odpowiada istocie wspólnoty (Gemeinschaft), już to jako twór idealny i mechaniczny, co odpowiada pojęciu stowarzyszenia (Gesllschaft). (...) Współżycie poufałe, intymne, zamknięte w wąskim kręgu określane jest (naszym zdaniem) jako życie we wspólnocie. Stowarzyszenie to życie publiczne, światowe. We wspólnocie ze swymi najbliższymi znajduje się człowiek od chwili narodzin, związany z nią na dobre i złe. W stosunki towarzyskie wchodzi się jak w coś obcego. (...) Towarzystwa można sobie dotrzymywać; wspólnoty nikt nikomu dotrzymywać nie może. (...) Wspólnota jest trwałą formą współżycia, stowarzyszenie - tylko przejściową. Zgodnie z tym należy rozumieć wspólnotę jako żywy organizm, a stowarzyszenie - jako mechaniczny agregat, artefakt."