EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

Ekonomia instytucjonalna pojawiła się ponad sto lat temu w Stanach Zjed​noczonych. Ekonomiści amerykańscy w przeciwieństwie do eu​ropejskich mniej zajmowali się rozważaniami teoretycznymi, a bardziej koncentrowali się na wyciąganiu pewnych praktycznych wniosków, które miałyby zastosowanie w polityce gospodarczej. Twórcami tego nurtu byli Thorstein Veblen, Wesley C. Mitchell i John R. Commons, którzy już wtedy badali wpływ instytucji i zmian insty​tu​cjo​nalnych na funkcjonowanie gospodarki. Amerykański insty​tucjonalizm osiągnął swój punkt szczytowy na przełomie lat dwudziestych i trzy​dzie​stych, ale po kilku latach zaczął zanikać. Dopiero mniej więcej ćwierć wieku temu nastąpiło jego odrodzenie pod nazwą Nowej Ekonomii Instytucjonalnej. Powstanie Nowej Ekonomii Instytucjonalnej było inspirowane świa​do​mością swoistego „instytucjonalnego deficytu” ekonomii neoklasycznej, a zwłaszcza traktowaniem przez nią instytucji formalnych i niefor​mal​nych ważnych dla życia gospodarczego jako swoistej „czarnej skrzyn​ki”. „Instytucjonaliści usilnie dowodzą, że wzajemne oddziaływanie na sie​bie czynników ekonomicznych, kulturowych i socjologicznych jest zbyt wielkie, ażeby dopuścić do wyizolowanego skupienia się na czynnikach ekonomicznych, co stanowi główny temat dużej części nowoczesnej myśli ekonomicznej” [1]. Obecnie jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju badań doty​czą​cych instytucji ekonomicznych i ich roli w gospodarce. Przedstawiciele Nowej Ekonomii Instytucjonalnej twierdzą, że instytucje są istotnym czynnikiem różnicującym możliwości gospodarki. Od ich jakości i charakteru zależy charakter i tempo jej rozwoju. Ekonomiczny sens instytucji polega na tym, że ograniczają one swo​bodę zachowań jednostek po to, by zmniejszyć niepewność i nadać po​rządek całej strukturze gospodarczej. Wesley Mitchell twierdzi, że pod nazwą instytucji gospodarczych na​le​ży rozumieć powszechne zwyczaje postępowania ludzi. W gospo​dar​ce realizują oni swe własne cele, posiadając wolę i świadomość, a więc w pewnym stopniu niezależność od otaczającego ich świata. Instytucje pojmowane jako powszechne zwyczaje istniejące w sferze gospodarki, mają charakter socjologiczny [2]. Są to określone reguły gry, obowiązujące urządzenia społeczne, róż​nego rodzaju rozwiązania prawne, normy, regulacje, zarządzenia, ale też kody zachowań, zasady moralne i etyczne, które narzucają jednos​tkom określony sposób postępowania w procesie gospodarowania.

Instytucje w ramach Nowej Ekonomii Instytucjonalnej można widzieć jako reguły gry kształtujące relacje pomiędzy różnymi podmiotami w pro​cesie gospodarowania [3]. „Rzecz w tym, aby te ograniczenia nie były zbyt krępujące, aby nie unie​możliwiały działalności przedsiębiorstwom, gospodarstwom do​mowym, jednostkom. Na tym polega właśnie efektywność instytucji – z jednej strony powinny porządkować zachowania gospodarcze, ko​or​dynować je, a z drugiej strony powinny zapewnić bodźce do wzmo​żonego wysiłku i aktywności ekonomicznej – do oszczędzania i in​wes​towania, do rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności, co w kon​se​kwencji daje szybki wzrost gospodarczy i dobrobyt. To jest pod​sta​wo​we zadanie instytucji ekonomicznych” [4].

[1] H. Landreth, P.C. Colander, Historia myśli Ekonomicznej, Wydawnictwo Na​u​kowe PWN, Warszawa 1998, s. 563.

[2] G. Spychalski, Zarys historii myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe, Warszawa Łódź 1999, s. 342.

[3] Instytucje są często dzielone na formalne i nieformalne. Na przykład insty​tu​cje formalne to tworzone świadomie i celowo różne rozwiązania, takie jak normy prawne. Instytucjom formalnym towarzyszą na ogół oficjalne sankcje. Natomiast instytucje nieformalne powstają spontanicznie w wyniku ewolucyjnego procesu, należą do nich np. normy obyczajowe. W tym przypadku sankcje, o ile wystę​pu​ją, mają charakter społecznej dezaprobaty dla postępowania wyłamującego się z uznanych społecznie reguł.

[4] Rozmowa z profofesorem Zbigniewem Hockubą z Wydziału Nauk Ekonomicznych UW i Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN, 20 marca 2008 r., http://www.polskieradio.pl/krajiswiat/ekonomia/artykul8578.html.

Autor(ka) wpisu: Barbara Fatyga
Rodzaj słownika: Słownik Antropologii i Socjologii Kultury
Podobne terminy (linki wewnętrzne): INSTYTUCJA
Sprawdź pozostałe wpisy w innych słownikach:
Data aktualizacji: poniedziałek, 12 Maj, 2014 - 11:40