Wg Maxa Webera (1922), 2002: "Rozumienie może oznaczać: 1) bezpośrednie rozumienie intencjonalnego sensu działania (lub wypowiedzi). <Rozumiemy> na przykład bezpośrednio sens twierdzenia 2 x 2=4, gdy je słyszymy lub czytamy (racjonalne bezpośrednie rozumienie myśli); wybuch gniewu objawiający się w wyrazie twarzy, wykrzyknikach, irracjonalnych ruchach (irracjonalne rozumienie bezpośrednie afektów); zachowanie drwala czy kogoś, kto sięga do klamki by zamknąć drzwi (...) (racjonalne rozumienie bezpośrednie działań). (...) 2) rozumienie wyjaśniające. <Rozumiemy> motywacyjnie, jaki sens wiąże ktoś z tym, że właśnie teraz, w danym kontekście wypowiada czy napisał twierdzenie 2 x 2 = 4, jeśli widzimy, że zajmuje się kupiecką kalkulacją, naukowym dowodzeniem, technicznymi obliczeniami lub innym działaniem stanowiącym kontekst, do którego, wedle zrozumiałego dla nas sensu, twierdzenie to <przynależy>, a to znaczy - zyskuje zrozumiałą dla nas strukturę sensu (racjonalne rozumienie motywacji). (...) <Rozumienie> we wszystkich tych przypadkach oznacza interpretujące ujęcie intencjonalnego sensu lub struktury sensu: a) realnych, właściwych konkretnemu przypadkowi (w rozważaniach historycznych; b) przeciętnych i przybliżonych (w socjologicznych badaniach masowych) albo c) <idealnotypowych> stanowiących naukowy konstrukt będący elementem czystego typu (typu idealnego) pewnego nagminnego zjawiska." (podkreśl. - BF)
Wg Wilhelma Diltheya (1958-1982), 1987: "Dopiero rozumienie znosi ograniczenie indywidualnego przeżycia, tak jak z drugiej strony nadaje ono osobistym przeżyciom charakter doświadczenia życiowego. Kiedy rozumienie rozciąga się na wielu ludzi oraz twory i wspólnoty duchowe, wówczas rozszerza ono horyzont pojedynczego życia i otwiera w naukach humanistycznych drogę, która poprzez to, co wspólne, wiedzie ku temu, co ogólne. (...) Rozumienie rodzi się przede wszystkim z potrzeb życia praktycznego. W tej sferze ludzie skazani są na pozostawanie ze sobą w kontakcie. (...) Jeden człowiek musi wiedzieć, czego chce drugi. W ten sposób powstają najpierw elementarne formy rozumienia. (...) Taka forma elementarna jest rozumieniem znaczenia pojedynczej ekspresji życia. Logicznie można formę tę przedstawić jako wnioskowanie przez analogię (...) Stanowisko, jakie zajmuje wyższy stopień rozumienia wobec swego przedmiotu, określane jest przez zadanie - wykrycie układu życia w tym, co dane. (...) Naśladownictwo i odtwórcze przeżywanie tego, co obce i minione, świadczy wyraźnie, że rozumienie polega na pewnym szczególnym, osobistym geniuszu. Ponieważ jednak to ważne i trwałe zadanie jest podstawą nauk historycznych, przeto osobisty geniusz musi przerodzić się technikę, a ta technika wzbogacać się w miarę rozwoju świadomości historycznej." (podkreśl. - BF)
Wg Bernharda Waldenfelsa (bd), 1989: "Moja teza krytyczna brzmi: prymat jednostronnego rozumienia jest przyczyną tego, że sens intencji jednostki staje się sensem podstawowym, a Ja przesuwa się w centrum świata społecznego. Egocentryczna budowa świata społecznego jest konsekwencją tego stanowiska i nie da się usunąć przez jakiekolwiek założenia dodatkowe. Moja antyteza głosi natomiast, że gdy wychodzi się z wzajemnego porozumienia, sens intencji od razu jest sensem wspólnym, a Ja przestaje być centrum świata, dzięki równie pierwotnemu udziałowi Innego. Konstrukcja świata społecznego staje się policentryczna. (...) Akty porozumienia różnią się od aktów rozumienia tym, że w ich przypadku od razu mamy do czynienia z relacją trójczłonową. Rozumiem coś lub kogoś, ale porozumiewam się z kimś o czymś: <Inny> występuje tutaj nie w roli szczególnego typu przedmiotu, lecz współpodmiotu (Mitsubjekt)." (podkreśl. - BF)