KRĄG KULTUROWY

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Antropologii i Socjologii Kultury - zawartość - opis hasła KRĄG KULTUROWY

" Według badań  [Paula] Lesera terminu <krąg kulturowy> po raz pierwszy użył w 1857 r. [Heinrich] Rückert w dziele Lehrbuch der Weltgesichte in organischer Darstellung. U Rückerta, [Ernsta] Bernheima i  [Friedricha] Ratzla krąg kulturowy nie jest terminem fachowym, ale wyrażeniem potocznym, bliżej nie zdefiniowanym i treściowo wieloznacznym. Na określenie  pojęcia kręgu kulturowego w znaczeniu geograficznym Ratzel używał zamiennie terminów: etnographisches Land, etnographisches Provinz. Do etnologii termin <krąg kulturowy> został wprowadzony przez [Leo] Froebeniusa, a rozpowszechniony przez [Bernarda] Ankermanna i [Fritza] Graebnera. (...) Pojęcie kręgu kulturowego jest dla Graebnera <określonym geograficznie pojęciem pomocniczym>, oznaczającym geograficznie określoną przestrzeń, w której (i zasadniczo tylko w niej) rozpowszechniona jest pewna ilość elementów kulturowych. (...)

W recenzji drugiego wydania przewodnika muzealnego [Wilhelma] Foya  [Wilhelm] Schmidt przyjmuje istnienie kręgów kulturowych, pojmowanych geograficznie w skali ograniczonej do regionu (...) W referacie wygłoszonym 7 listopada 1910 r. po raz pierwszy definiuje on zakres treściowy pojęcia <krąg kulturowy>. Obejmuje on heterogeniczne elementy kultury materialnej i duchowej, które połączyły się jednorazowo, na jednym miejscu kuli ziemskiej w organiczną całość, zaspokajającą wszystkie istotne potrzeby natury ludzkiej. Połączenie (...) jest czysto zewnętrznym, niejako przypadkowym faktem. Krąg kulturowy, w znaczeniu treściowym - nie geograficznym, ekspanduje z pierwotnej ojczyzny przez wędrówkę ludów lub zapożyczenia. (...) Krąg kulturowy w porządku bytowym to istniejąca niegdyś kultura określonej grupy etnicznej, powstała w pewnym miejscu, a dzisiaj na skutek wędrówek kompleksów kulturowych, rozproszona po całej ziemi. (...) Krąg kulturowy charakteryzują dwie cechy: 1) zaspokojenie wszystkich zasadniczych potrzeb człowieka; 2) trwałość takiego zaspokojenia. (...) Jest ona zagwarantowana (...) przez zespół kulturowy o znaczniejszym zasięgu geograficznym obejmującym większą liczbę ludów i plemion. (...) Krąg kulturowy jako środek i cel badania, ustalony teoretycznie i przyjęty hipotetycznie na początku postępowania naukowego, jest narzędziem służącym do ustalenia i wyjaśnienia złożonych genetyczno-historycznych związków kulturowych."

Źródło definicji (papierowe): Ks. Henryk Zimoń SVD, Monoteizm pierwotny. Teoria Wilhelma Schmidta i jej krytyka w Wiedeńskiej Szkole Etnologicznej, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1989, ss. 36 - 39.
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga