Określona terytorialnie jednostka organizacyjna kościoła i wspólnota wiernych, powierzona przez biskupa proboszczowi; z mocy prawa posiada osobowość prawną.

Stan na 05.12.2013 r.

Parafia (z łac. parochia, paroecia), probostwo – podstawowa jednostka organizacyjna Kościoła katolickiego i wielu innych wyznań chrześcijańskich. Według koncepcji teologicznych to przede wszystkim określona wspólnota wiernych. Zwierzchnikiem parafii jest proboszcz, któremu mogą pomagać inni księża wikariusze, oraz kapelani czy rezydenci. Centralnym ośrodkiem życia parafii jest kościół parafialny (farny). (...) Powstanie instytucji parafii wiąże się z rozprzestrzenieniem chrześcijaństwa na tereny wiejskie. Ostatecznie znaczenie i rolę parafii określił Sobór laterański IV w roku 1215. W średniowiecznej Polsce parafie obejmowały kilka lub kilkanaście wsi. Były one powiązane z własnością ziemską: właściciel, zazwyczaj świecki, utrzymywał patronat nad kościołami, co dawało mu prawo przedstawiania kandydata na plebanię (od XII w. proboszcza określano terminem „pleban”, z łac. plebanus). Wierni w parafiach byli zobowiązani do ponoszenia różnych świadczeń, jak dziesięcina czy świętopietrze. W parafiach powstawały czasem konfraternie wiernych, zajmujące się dobroczynnością, pokutą i modlitwą, a nawet zarządzaniem majątkiem parafii (tzw. warsztaty). W średniowieczu parafie wypełniały wielorakie funkcje. W Polsce od XIII w. przy zamożniejszych parafiach zaczęły powstawać podstawowe szkoły parafialne, a w miastach także szpitale. W wielu krajach parafie były też traktowane jako najniższy szczebel administracji państwowej (w Polsce podział na parafie wyrugował wcześniejszy podział administracyjny na opola). Szacuje się, że na początku XIII w. w dzisiejszych granicach Polski istniało już ok. 1000 parafii. 300 lat później było ich już niemal sześciokrotnie więcej, a ok. 1772 roku 4700.

Według pallotyńskiego Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego w poł. 2003 roku w Polsce istniało ok. 10 050 parafii katolickich (w tym parafie zakonne). W roku 2006 liczba parafii wzrosła – według spisu pod redakcją naukową ks. Witolda Zdaniewicza SAC, ks. Sławomira Zaręby i Roberta Stępisiewicza – do 10 162; w parafiach tych działa 29 490 kapłanów, w tym 5 674 zakonników.

Poza świętami obchodzonymi przez cały Kościół Katolicki bardzo ważnym wydarzeniem w parafii jest uroczystość odpustowa obchodzona w dniu wspomnienia jej patrona, lub w najbliższą niedzielę po tym dniu. Liczba odpustów parafialnych nie jest stała. W niektórych parafiach jest tylko jedna taka uroczystość w ciągu roku, w innych zdarza się nawet kilka odpustów parafialnych. Uczestnictwo w tej uroczystości wiąże się z możliwością uzyskania odpustu zupełnego.

Jednym ze źródeł finansowania parafii są datki i darowizny przekazywane przez wiernych. Darowizny przekazywane na rachunek bankowy parafii można odliczyć od dochodu darczyńcy jako darowizny na cele kultu religijnego (na realizację obrzędów czy innych czynności religijnych). więcej

1) Wg Kodeksu Prawa Kanonicznego: "Parafia jest określoną wspólnotą wiernych, utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi. Erekcja parafii, zniesienie jej lub dokonywanie w niej zmian, należy do wyłącznej kompetencji biskupa diecezjalnego. Nie powinien on erygować parafii albo ich znosić, ewentualnie dokonywać poważnych zmian, bez wysłuchania Rady kapłańskiej. Parafia erygowana zgodnie z prawem posiada mocą samego prawa osobowość prawną. Z zasady ogólnej parafia powinna być terytorialna, a więc obejmująca wszystkich wiernych określonego terytorium. Gdzie jednak jest to wskazane, należy tworzyć parafie personalne, określone z racji obrządku, języka, narodowości wiernych jakiegoś terytorium, albo z innego jeszcze powodu."

2) Wg Regulaminu Parafialnego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczpospolitej Polskiej: "Parafia jest lokalną społecznością kościelną i podstawową jednostką organizacyjną Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w RP. Uchwałę w sprawie utworzenia Parafii i zmian ich granic podejmuje Konsystorz na wniosek właściwego Zgromadzenia Parafialnego, Synodu Diecezjalnego, Rady Diecezjalnej bądź też z własnej inicjatywy. Uchwała o utworzeniu Parafii określa jej granice i siedzibę. Każda Parafia posiada osobowość prawną. Wspólnym zadaniem wszystkich parafian jest zapewnienie istnienia i rozwoju duchowego i materialnego Parafii. Naczelnym prawem i obowiązkiem parafian jest korzystanie z głoszonego Słowa Bożego poprzez udział w nabożeństwach, w sakramentach i innych czynnościach kościelnych, a także poprzez aktywny udział w życiu religijno-kościelnym. Władzami Parafii są:

a) Zgromadzenie Parafialne,

b) Rada Parafialna,

c) Proboszcz (lub Proboszcz – Administrator),

Ponadto, jeśli zostały w Parafii wybrane:

d) Komitet Parafialny,

e) Rada Filiału (na jego terenie)."