To jedna z jednostek organizacyjnych pomocy społecznej obok regionalnego ośrodka polityki społecznej, powiatowego centrum pomocy rodzinie, ośrodka pomocy społecznej, placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodka wsparcia i ośrodka interwencji kryzysowej. Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających. Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności. Prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.
Domy pomocy społecznej dzielą się na następujące typy domów (w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone) dla:
- osób w podeszłym wieku;
- osób przewlekle somatycznie chorych;
- osób przewlekle psychicznie chorych;
- dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
- dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
- osób niepełnosprawnych fizycznie;
- osób uzależnionych od alkoholu.
Dom, niezależnie od typu, świadczy usługi:
- w zakresie potrzeb bytowych, zapewniając:
a) miejsce zamieszkania,
b) wyżywienie,
c) odzież i obuwie,
d) utrzymanie czystości;
- opiekuńcze, polegające na:
a) udzielaniu pomocy w podstawowych czynnościach życiowych,
b) pielęgnacji,
c) niezbędnej pomocy w załatwianiu spraw osobistych;
- wspomagające, polegające na:
a) umożliwieniu udziału w terapii zajęciowej,
b) podnoszeniu sprawności i aktywizowaniu mieszkańców domu,
c) umożliwieniu zaspokojenia potrzeb religijnych i kulturalnych,
d) zapewnieniu warunków do rozwoju samorządności mieszkańców domu,
e) stymulowaniu nawiązywania, utrzymywania i rozwijania kontaktu z rodziną i społecznością lokalną,
f) działaniu zmierzającym do usamodzielnienia mieszkańca domu, w miarę jego możliwości,
g) pomocy usamodzielniającemu się mieszkańcowi domu w podjęciu pracy, szczególnie mającej charakter terapeutyczny, jeżeli mieszkaniec spełnia warunki do takiego usamodzielnienia,
h) zapewnieniu bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych,
i) finansowaniu mieszkańcowi domu nieposiadającemu własnego dochodu wydatków na niezbędne przedmioty osobistego użytku, w kwocie nieprzekraczającej 30% zasiłku stałego.
j) zapewnieniu przestrzegania praw mieszkańców domu oraz zapewnieniu mieszkańcom dostępności do informacji o tych prawach,
k) sprawnym wnoszeniu i załatwianiu skarg i wniosków mieszkańców domu.
Domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwolenia wojewody:
- jednostki samorządu terytorialnego;
- Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia;
- inne osoby prawne;
- osoby fizyczne.
Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla danej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej.
Decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego dom pomocy społecznej. W przypadku regionalnych domów pomocy społecznej decyzję wydaje marszałek województwa, z zastrzeżeniem ust. 5 (w przypadku regionalnego domu pomocy społecznej finansowanego z dochodów własnych samorządu województwa decyzję o skierowaniu wydaje organ gminy, a decyzję o umieszczeniu i opłacie za pobyt wydaje marszałek województwa).
Wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokajaniem ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych w całości pokrywa dom pomocy społecznej.
Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
- mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
- małżonek, zstępni przed wstępnymi,
- gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby i gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.
Jednym z zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu. Ponadto do zadań własnych gminy należy prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej. Prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób należy do zadań własnych powiatu. Zezwolenia lub zezwolenia warunkowe na prowadzenie domów pomocy społecznej wydaje i cofa wojewoda. Prowadzi on również rejestr domów pomocy społecznej.
stan na 01.04.2014 r.
