Topos (gr. tópos koinós miejsce wspólne) – powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na jedność kulturową danego kontynentu czy na istnienie pierwotnych wzorców myślenia człowieka. Topos budowany jest na zasadzie obrazu mającego na celu opis jakiejś sytuacji (topos tonącego okrętu w Kazaniach Skargi).
We współczesnej humanistyce (za sprawą niemieckiego filologa Ernsta Roberta Curtiusa) topos zaczęto rozumieć szerzej. Objęto tym terminem dawne, sięgające Biblii i antyku, motywy i tematy, które przechodzą z tekstu do tekstu. Dla Curtiusa nawiązania i kontynuacje topiczne są dowodem ciągłości kultury. Trwałość toposów wynika, zdaniem uczonego, z ich związków z archetypami. Pojęcie to, wprowadzone przez psychologa Carla Gustava Junga, oznacza przechowywane w zbiorowej nieświadomości prawzorce, które są dziedziczone z pokolenia na pokolenie i dzięki temu skrycie oddziałują na ludzkie wyobrażenia oraz kierują ludzkimi zachowaniami.
Topos można wyrażać nie tylko w literaturze, ale także w sztukach plastycznych czy nawet muzyce. więcej