BAZYLIKA

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła BAZYLIKA

Bazylika, architektura: 1) w starożytnym Rzymie hala sądowo-targowa na forum lub duża sala w pałacu; 2) kościół chrześcijański na planie podłużnym, wielonawowy, o nawie środkowej wyższej i przeważnie szerszej, oświetlonej oknami ponad dachami kryjącymi niższe nawy; 3) religioznawstwo: kościół o specjalnych przywilejach papieskich. 

Źródło definicji (papierowe): Jan Kofman (red.), Encyklopedia Popularna, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1992, s. 71.
Hasło wprowadził(a): Katarzyna Michalak

Słownik Wikipedii - zawartość - opis hasła BAZYLIKA

Bazylika – w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych funkcji kanonicznych) z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego). Kościół z nawą główną wyższą od naw bocznych, lecz bez okien to pseudobazylika. Nazwa wywodzi się od greckiego słowa βασιλικός (królewski)  (...) Pierwotnie bazylika pełniła funkcję sali posiedzeń sądu i zebrań na rynku w starożytnych Atenach. Urzędowali w niej archontowie. W Rzymie bazylika stała na rynku głównym (forum) i odgrywała rolę hali targowo-sądowej. Przez naśladownictwo bazyliki rozpowszechniły się na całym terytorium starożytnego Rzymu. Z czasem bazyliką zaczęto też nazywać największą, reprezentacyjną salę w willach rzymskiej arystokracji. Starożytne świeckie bazyliki budowano jako budynki jedno- lub wielonawowe na planie prostokąta, odkryte lub kryte, parterowe lub piętrowe, często z apsydą. Ze względu na położenie wejścia dzieli się je na bazyliki:

  • orientalne z wejściem (lub wejściami) na dłuższych bokach i wnętrzem z nawą środkową i nawami bocznymi,
  • greckie z wejściem na jednym z krótszych boków oraz z apsydą położoną naprzeciwko wejścia.

Chrześcijanie, nie chcąc korzystać ze świątyń pogańskich ani budować budynków podobnych do nich, przyjęli za wzór swoich kościołów bazylikę grecką. System bazylikowy obowiązywał w całej architekturze chrześcijańskiej. Już w IV wieku wprowadzono drewnianą pochyłą więźbę dachową otwartą lub oddzieloną drewnianym stropem. Innymi charakterystycznymi cechami chrześcijańskiego systemu bazylikowego są:

  • zasadniczo budynek ma układ podłużny, podzielony jest na część centralną (nawa główna) oraz nawy boczne, po jednej, dwie lub nawet trzy z każdej strony,
  • nawy posiadają oddzielne dachy, przykrywające części centralną oraz nawy boczne,
  • część centralna jest wyższa od naw bocznych, co umożliwia doświetlenie wnętrza przez pas górnych okien,
  • wszystkie nawy są oddzielone od siebie ścianami, filarami lub słupami stanowiącymi elementy nośne.

Przez stulecia pierwotną bazylikę modyfikowano dodając krypty, nawę poprzeczną (transept), chór, sklepienia, wieże, przemienność podpór, empory, tryforium, westwerk, kaplice i inne elementy.

W średniowieczu słowo bazylika uzyskało nowe znaczenie: godności kościołów będących siedzibami dostojników kościelnych wysokiej rangi np. biskupa albo legata papieskiego. Pośród nich w szczególności można wyróżnić bazyliki większe (basilica maior) oraz bazyliki mniejsze (basilica minor).

Źródło definicji (elektroniczne): hasło "Bazylika" w Wikipedii
Hasło wprowadził(a): Katarzyna Michalak