Katecheza (gr.), w początkach chrześcijaństwa oznaczała żywe słowo nauki apostolskiej, później – wychowanie religijne (…). Miano metody katechetycznej przez długie lata wiązano z metodą pytań i odpowiedzi.

1) Wg Kościoła rzymskokatolickiego: "Etymologicznie termin katecheza pochodzi od greckiego czasownika katecheo: Słowo to znaczyło pierwotnie „wołać z góry” (ex alto), również „wywoływać echo” (kata = z góry, echeo = brzmieć, wypowiadać). Późniejsze znaczenie: pouczać (gdy głos nauczyciela jest świadomym niejako echem pytania ucznia, a odpowiedź ucznia – echem nauczyciela). (...) pouczenie, jakim jest katecheza, dokonuje się nie tylko w sposób jednostronny, jako wykład, ale także w drodze rozmowy, poprzez pytania i odpowiedzi.(...) Prezentowana w „Ogólnej Instrukcji Katechetycznej” z 1971 r. koncepcja katechezy ujmuje ją jako pogłębiony przekaz orędzia zbawienia. Z zarysowanej w tym dokumencie natury katechezy wynika, że przekaz ten zawiera trzy elementy harmonijnie powiązane z sobą: biblijny (katecheza jest przekazem orędzia zbawienia), teologiczno-doktrynalny (katecheza jest pogłębionym przekazem) i egzystencjalny (przekaz ten jest skierowany do człowieka). Podstawowy w katechezie jest element biblijny. Jan Paweł II w adhortacji „Catechesi tradendae” określa katechezę następująco: Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, a obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej, przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy, dla wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego. Określenie to wyróżnia trzy podstawowe funkcje katechezy: wychowanie w wierze, nauczanie doktryny chrześcijańskiej oraz wtajemniczenie chrześcijańskie. (...) Katecheza winna być powiązana z całą duszpasterską i misyjną działalnością Kościoła, nie tracąc jednak swojej własnej specyfiki. W sposób szczególny winna łączyć się z takimi elementami pasterskiej misji Kościoła jak: pierwsze głoszenie Ewangelii, czyli przepowiadanie misyjne w celu wzbudzenia wiary; poszukiwanie racji wiary; doświadczenie życia chrześcijańskiego; celebracja sakramentów; umacnianie wspólnoty eklezjalnej; świadectwo apostolskie i misyjne. Posiadają one wymiar katechetyczny, chociaż katecheza z nimi się nie utożsamia: przygotowują one do katechezy  lub z niej wynikają. (...) Katecheza ma również wymiar ewangelizacyjny. Wynika to najpierw z faktu, że katecheza jest głoszeniem Ewangelii, choć czyni to – w odróżnieniu od pierwszego przepowiadania Ewangelii — w sposób systematyczny i pogłębiony. Ponadto w zlaicyzowanym społeczeństwie musi z konieczności przejąć zadanie nowej ewangelizacji. (...) Katecheza zatem, już na płaszczyźnie celów, ma charakter chrystocentryczny. Ponieważ Jezus Chrystus jest zjednoczony z Ojcem i Duchem Świętym, dlatego z chrystocentryzmu wynika jej teocentryzm. Związek Chrystusa z Kościołem i z ludźmi, Jego braćmi, implikuje z kolei eklezjocentryzm i chrześcijański personalizm katechezy. (...) Nadrzędny cel katechezy – komunia z Jezusem Chrystusem – jest osiągany poprzez realizację celów cząstkowych i pośrednich, związanych z sytuacją, w jakiej żyją i wzrastają konkretni adresaci katechezy. Stąd wynika pilna potrzeba, aby w oparciu o nadrzędny cel katechezy programy katechetyczne Kościoła w Polsce formułowały szczegółowe cele katechezy dorosłych, młodzieży i dzieci, korygowały już istniejące, przystosowując je do aktualnej sytuacji duszpasterskiej. Powyższy postulat odnosi się również do formułowania i określania edukacyjnych celów nauki religii w szkole i celów katechetycznego duszpasterstwa w parafiach. (...) Cele katechezy osiągane są poprzez realizację zadań, jakie stawia i wysuwa się odpowiedzialnym za katechezę. Dyrektorium Ogólne o Katechizacji wymienia następujące zadania katechezy:

· rozwijanie poznania wiary,

· wychowanie liturgiczne,

· formacja moralna,

· nauczanie modlitwy,

· wychowanie do życia wspólnotowego,

· wprowadzenie do misji.

2) Wg Kościołów protestanckich: "(...) W Kościołach protestanckich nie występuje jednolite użycie pojęcia „katecheza”. Poza polskim obszarem językowym pojęcie to współcześnie rzadko bywa stosowane. Można wyróżnić zasadniczo dwa różne podejścia do tego zagadnienia. Według pierwszego, katecheza obejmuje wszystkie formy chrześcijańskiej edukacji podejmowanej zarówno w ramach Kościoła, jak i poza jego obrębem. W tym sensie pojęcie katechezy odnoszone bywa tak do procesu przygotowania do konfirmacji, jak również do szkolnych form przekazu treści chrześcijańskiej wiary. Według drugiego ujęcia, katechezę, rozumianą jako proces nauczania i objaśniania podstawowych prawd chrześcijańskich oraz wprowadzenie w praktykę życia chrześcijańskiego, odróżnia się od nauczania lekcji religii (edukacji religijnej) w szkole. Mimo katechetycznego i ewangelizacyjnego wymiaru, nauczanie religii w szkole zalicza się do zakresu diakonijnego wkładu Kościoła na rzecz religijnego wykształcenia i wychowania dzieci i młodzieży.

W uzasadnieniu potrzeby katechezy Kościoły protestanckie wychodzą z fundamentalnej tezy, że egzystencja chrześcijańska jest owocem nawrócenia, chrztu i naśladowania Chrystusa, a zbawienie jest dziełem Bożej łaski. Tylko Bóg decyduje o tym, kto otrzyma dar zbawienia. Stąd jednym z podstawowych postulatów reformacji było wskazanie na bezpośredni charakter relacji pomiędzy człowiekiem i Bogiem, przed którym wierzący sam ponosi odpowiedzialność za swoje życie. Stąd pouczenie w sprawach wiary i kształtowanie refleksyjnej świadomości wiary poprzez katechezę posiada fundamentalne znaczenie. Aby człowiek był zdolny do odpowiedzialności i mógł udzielić odpowiedzi na kierowane do niego wezwanie religijne, najpierw musi sam poznać i zrozumieć treść owego wezwania. Tylko człowiek wykształcony i dojrzały jest w stanie przejąć odpowiedzialność za swoje życie. Katecheza obejmuje zatem sposoby kształtowania chrześcijańskiej egzystencji, począwszy od przygotowania do chrztu, poprzez konfirmację, aż po wszelkie formy działania Kościoła, przyczyniające się do pogłębienia chrześcijańskiego życia i osobistej dojrzałości.

Historia. Silne skoncentrowanie katechezy w okresie średniowiecza i scholastyki na przygotowaniu do przyjęcia sakramentów sprawiło, że reformacja, w myśl swych założeń doktrynalnych o darmowości zbawienia i bezwartościowości ludzkich uczynków, zmodyfikowała rozumienie katechezy. Według Lutra najważniejszym wymiarem katechezy było pouczenie w kluczowych kwestiach wiary. Poruszony głęboką nieznajomością chrześcijańskiej nauki, w 1529 r. Luter zredagował Mały Katechizm i Duży Katechizm, aby ewangelickiemu przekazowi wiary dać jasne podstawy i silny fundament merytoryczny. Mały Katechizm stanowił rodzaj podręcznika, zawierającego klarowne, dobitnie wyrażone, łatwe do pamięciowego opanowania formuły wyrażające treść chrześcijańskiej wiary. Duży Katechizm przeznaczony był głównie dla proboszczów i kaznodziejów jako podręcznik do nauczania dzieci i dorosłych w parafii. Zgodnie ze średniowieczną tradycją, Luter przyjął następująca strukturę wykładu: dziesięć przykazań Bożych, wyznanie wiary i Ojcze nasz. Strukturę tę uzupełniały wyjaśnienia na temat chrztu, spowiedzi i Wieczerzy Pańskiej oraz dodatek na temat modlitw. Katechizmy te nadal zachowały swoje znaczenie, stanowiąc w Kościołach luterańskich podstawę kościelnego nauczania wiary.

Zmianę rozumienia katechezy obserwuje się w okresie pietyzmu. Katecheza została wówczas utożsamiona przede wszystkim z przygotowaniem do konfirmacji. Wywodząc się z praktyki katechetycznego pouczenia, które miało doprowadzić do osobistego wyznania wiary oraz uświadomienia wielkości i znaczenia religijnej godności człowieka, w XVI w. konfirmacja przyjęła formę religijnego rytu, który oznaczał pełne włączenie osób ochrzczonych w okresie dzieciństwa do wspólnoty wierzących. Konfirmacja dawała prawo udziału we wspólnocie Wieczerzy Pańskiej i pełnienia roli rodzica chrzestnego oraz włączała do grona dorosłych członków lokalnego Kościoła.

W tradycji reformowanej podstawą doktrynalną katechezy stał się Katechizm Heidelberski (1563), autorstwa Zachariasza Ursyna i Kacpra Olewiana, powstały na zamówienie elektora Palatynatu, Fryderyka III. Katechizm dzieli się na trzy części: o grzeszności człowieka, o jego zbawieniu i o wdzięczności. Całość składa się ze 129 pytań i odpowiedzi, które są albo dosłownymi cytatami z Pisma Świętego, albo komentarzem w oparciu o teksty biblijne. Księga ta szybko weszła do powszechnego użytku w Kościołach reformowanych jako podręcznik do nauczania katechezy dzieci, młodzieży i dorosłych.

Organizacja. W zależności od sytuacji religijnej i wyznaniowej, w różnych krajach odmiennie rozwijane są koncepcje katechetyczne Kościołów protestanckich. W  polskich warunkach działalność katechetyczno-wychowawcza Kościołów protestanckich wyraża się najczęściej w kategoriach katechumenalnych i duszpasterskich (model konfesyjno-katechumenalny). Katechezę rozumie się jako „zwiastowanie soterycznej wieści oraz kształtowanie świadomej przynależności do Kościoła”. W takim ujęciu katecheza jest formą misji Kościoła, także w warunkach szkolnych. Uwarunkowania diaspory, w której zazwyczaj żyją polscy protestanci, sprawiają jednak, że miejscem katechezy jest przede wszystkim środowisko parafialne. Parafialne punkty katechetyczne funkcjonują często jako filie szkół, w których zatrudnieni są katecheci. Dzięki temu rozwiązaniu oceny z katechezy (nauki religii) mogą być wpisywane na świadectwa szkolne. Do niedawna w Kościele Ewangelicko-Augsburskim obowiązywał program nauczania kościelnego opracowany w 1976 r. przez Komisję Wychowania Chrześcijańskiego. Program ten opierał się na podręczniku katechetyki ewangelickiej, opracowanym przez ks. Andrzeja Wantułę. Ujmując katechezę jako element składowy nauczania kościelnego, którego istotą jest zwiastowanie Słowa Bożego, do materiału nauczania zaliczył on: historie biblijne (Pismo Święte), katechizm (Mały i Duży Katechizm oraz Katechizm Heidelberski), historię Kościoła, pieśni religijne oraz życie liturgiczne zboru. W innych Kościołach protestanckich obowiązują zbliżone treściowo programy. Od 1999 r. w Kościele ewangelicko-augsburskim obowiązuje nowy program katechetyczny, opracowany przez grupę teologów i katechetów, a zatwierdzony przez Synod Kościoła. Program ten został także zaakceptowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej jako podstawa do nauczania religii w szkole. Nowy program proponuje egzystencjalny i tematyczny model dydaktyczny, uwzględniający kontekst życiowy ucznia oraz jego pytania i doświadczenia. Na podstawie tego programu opracowano dotychczas podręczniki dla uczniów szkoły podstawowej.

Celem nauczania katechetycznego ma być wprowadzenie w znajomość Pisma Świętego, w życie modlitewne i liturgiczne Kościoła oraz przygotowanie do żywej, osobistej wiary i kształtowania życia na wzór człowieka Bożego. Protestancka katecheza organizacyjnie przebiega w kilku etapach:

1) katecheza dzieci najmłodszych (przedszkolnych);

2) katecheza dzieci szkolnych;

3) nauka konfirmacyjna, przygotowująca do przyjęcia konfirmacji (około 14. roku życia) oraz

4) nauczanie pokonfirmacyjne.

Ważnym elementem katechetycznej formacji jest szkoła niedzielna. Obejmuje ona najczęściej dzieci w wieku od 3 do 10 lat. Na zajęciach dzieci poznają słowo Boże Starego i Nowego Testamentu oraz uczą się stosować je w swoim życiu."