Wg Powszechnej Encyklopedii Filozofii: "ESTETYKA (gr. aisthesis]) - nauka o poznaniu sztuki i jej wytworów; teoria twórczości artystycznej i wartości piękna przyrody.
GENEZA. Termin "estetyka" (aesthetica) wprowadził A. Baumgarten w Meditationes philosophicae de nonnullis ad poema pertinentibus na oznaczenie odrębnej nauki-dyscypliny o poznaniu zmysłowym (cognitatio sensitiva), której rozwinięcie na kanwie analizy poznania artystycznego przedstawił w Aesthetica (I-II, Frankfurt an der Oder 1750-1758, Hi 1986). (...) Baumgartenowi zależało na osłabieniu dychotomii zmysłowe-umysłowe, był bowiem przekonany, że poznanie zmysłowe jest strukturalnie analogiczne do umysłowego, ponieważ ma w nim miejsce abstrakcja (selekcja) jakości zmysłowych, dokonująca się na podstawie własnego typu rozumowania, tzw. analogon rationis; ponadto jego doskonałe (piękne) artykulacje, np. w poznaniu artystycznym, wyrażają prawdę indywidualną (veritas individui), która cząstkowo i intuicyjnie współuczestniczy w doświadczeniu metafizycznym sięgającym "veritas aestheticum absolutum" (Aesthetica, par. 555).
Wg twórcy e. filozofia jest nauką o wszelkich możliwościach (scientia omnium possibilium, Philosophia Generalis, par. 140) i dzieli się na gnoseologię i metafizykę (ontologię); w skład gnoseologii wchodzi logika - nauka o zasadach poznania umysłowego, oraz e. - nauka o zasadach poznania zmysłowego (estetycznego). Wbrew racjonalizmowi i teoriopoznawczemu dualizmowi Baumgarten podkreślał, że nauka (logica, sctientia, theoria) i sztuka nie wykluczają się (non sunt oppositi habitus), lecz współpracują ze sobą i nawzajem się podbudowują, dlatego zadania estetyki nie kończą się wraz z opisaniem uniwersalnych zasad poznania zmysłowego, a jej ostatecznym celem jest doskonałość (pulchritudo, Vollkommenheit) tego poznania (aesthetices finis est perfectio cognitationis sensitivae, Aesthetica, par. 6-24). W swoim projekcie e. Baumgarten umieścił wszystkie znane mu nauki bazujące na poznaniu zmysłowym oraz wszelkie dyscypliny i sztuki. Uznał, że najdoskonalszą postacią poznania zmysłowego jest poznanie artystyczne (poetyckie) i dlatego własną e. zbudował na kanwie analizy tego poznania. Jest ona teorią sztuk wyzwolonych: retoryki i poetyki, a jednocześnie jest sztuką doskonalenia rozumu analogicznego lub smaku estetycznego (ars analogicae rationis, ars formandi gustuum, ars pulchre cogitandi). W poznaniu artystycznym smak przybiera postać geniuszu percepcyjnego (venustas plenitudo), czyli zdolności widzenia jedności w wielości; jedność ma źródło w kanonie twórczym, a wielość w estetycznym. Samo poznanie artystyczne ma charakter twórczej eksploracji możliwości (Meditationes, par. 52).
Podkreśla się zasługi Baumgartena w utworzeniu e., ale przeważa opinia o jego raczej nominalnym niż rzeczywistym wpływie na rozwój e., a więc zasadniczo zafundowaniu nazwy nauce, która była faktycznie, a nierzadko oryginalniej uprawiana przed jego wystąpieniem. więcej