Termin używany na określenie wszelkich zakłóceń we wzajemnych relacjach elementów jednej kultury lub kilku kultur. Analizą pojęcia zajął się głównie Kazimierz Dobrowolski, który stwierdza, że "zjawiska zamknięte terminem dysharmonia wchodzą w dużej mierze w zakres dialektycznego procesu walki między starem a nowem. Należy tu przede wszystkim ścieranie się sprzecznych ze sobą elementów świadomości społecznej, jak i mistycznych, spirytualistycznych, magicznych, teologicznych interpretacji otaczających nas zjawisk, z wyjaśnieniami opartymi na empirycznych, naukowych podstawach. W tych wypadkach walka staje się czynnikiem twórczym, wiodącym do nowych, doskonalszych osiągnięć poznawczych" (Kazimierz Dobrowolski, Studia nad życiem społecznym i kulturą, 1966, s. 194). Procesy dysharmonii kulturowej kształtują się nierównomiernie w toku dziejowego rozwoju, w ścisłym powiązaniu z całokształtem warunków określanych jako kontekst historyczny. Kazimierz Dobrowolski wskazuje trzy podstawowe sytuacje kulturowe tworzenia się dysharmonii kulturowej:
1) w warunkach rozpadu tradycyjnych kultur ludowych w różnych krajach Europy Zachodniej pod wpływem industrializacji, zwłaszcza po drugiej wojnie światowej;
2) w sytuacji zderzenia się przemysłowej kultury europejskiej ze starymi kulturami wcześnie rozwiniętymi, ale skostniałymi w rozwoju;
3) na gruncie zderzenia kultur europejskich z tzw. pierwotnymi ludami, których dziedzictwo kulturowe opierało się od niedawna na ustnej tradycji.
Pojęcie dysharmonii kulturowej w badaniach procesów załamywania się i rozpadu tradycyjnej kultury na wsi polskiej wprowadza Kazimierz Dobrowolski z dwóch powodów:
1) że jest ono naturalnym przeciwstawieniem terminu harmonia, odnoszącego się do określonych kultur jako całości, ale też do wszystkich dzieł ludzkich, w których występuje zgodność elementów składających się na dany wytwór lub zespół wytworów. Pojęcie harmonii odnosi się do także do zwartej całości "w swej najczystszej postaci manifestuje się wówczas, gdy wszystkie dziedziny twórczości kulturowej wyrastają z jednolitych warunków bytu, gdy są ze sobą ściśle powiązane, współzależne i tworzą zgodną całość. Taka sytuacja zachodzi w odniesieniu do tych przede wszystkim kultur, które wykazują niski poziom sił wytwórczych i są bardzo silnie uzależnione od warunków fizjograficznych" (Kazimierz Dobrowolski, op. cit., ss. 134- 135);
2) że baza pojęciowa dotycząca zmiany kulturowej, występująca głównie w literaturze anglosaskiej (np. dezintegracja, dysfunkcja, niezgodności, zachwianie równowagi, equilitrium), powstają w obrębie odmiennych teorii i odnosiła się do nieco innych sytuacji społecznych, związanych głównie z załamywaniem się i rozpadem tzw. kultur pierwotnych, zwłaszcza w zderzeniu z kulturami państw kolonialnych.