Strukturalizm (z łac. structura) – to nazwa różnych kierunków, występujących we współczesnych dyscyplinach naukowych zajmujących się analizą struktury badanych zjawisk, a nie ich genezą czy funkcją.
W filozofii: stanowisko metodologiczne w najogólniejszym sensie głoszące, że dla zrozumienia pewnych zjawisk niezbędne jest uchwycenie struktury, w której one występują lub budowa takiego modelu, który wyjaśnia ich rolę w ich środowisku. Strukturalizm nie jest ruchem jednolitym, nie ma wytyczonego programu; "jest pewnym stylem myślenia formalnego w naukach humanistycznych", który cechuje się deprecjacją roli podmiotu w poznaniu[1].
W językoznawstwie: teoria oparta na przekonaniu, iż język jest strukturą zorganizowanych systemów znaków, będących podstawowym kodem komunikacji międzyludzkiej. Strukturaliści ujmują język jako system relacji. Odrzucają natomiast poglądy młodogramatyków i dążą do tego, by zbliżyć się do metod przyrodniczych (naturalizm biologiczny). Odrzucają psychologizowanie i atomizowanie języka. Nie opisują elementów pozajęzykowych. Prekursorami strukturalizmu (inaczej: lingwistyki strukturalnej) byli: Ferdinand de Saussure (językoznawca szwajcarski) i Jan Baudouin de Courtenay (językoznawca polski). Do strukturalistów należały również szkoły: genewska, praska (fonologiczna), kopenhaska (glossemantyczna) i amerykańska (deskryptywna). Powodem powstania różnych szkół strukturalistów były różne interpretacje poglądów de Saussure'a, który wyróżniał w języku: signifié (znaczone) (...) i signifiant (znaczące) (...); język złożony z tych znaków: langue.
W socjologii oraz antropologii: jedna z głównych orientacji badawczych i nurtów myślowych, mająca znamiona paradygmatu. (...) Natomiast szczegółowe znaczenie terminu "strukturalizm" odnosi się przede wszystkim do konkretnie sprecyzowanej perspektywy teoretycznej, której okres największej popularności przypada na koniec lat 60. i początek lat 70. XX wieku. Strukturalizm oddziaływał (...) głównie poprzez antropologię strukturalną Claude Lévi-Straussa. Przedstawicielami strukturalizmu są też m.in.: Edmund Leach czy Maurice Godelier. (...)
(drobne zmiany red. – KM)