1) Nacjonalizm [łac.], postawy i ideologie uwydatniające odrębność narodową, szczególne znaczenie przynależności do narodu, moralną wartość solidarności narodowej oraz nadrzędność interesu narodowego w stosunku do interesu jednostki i wszelkich innych grup społecznych; w niektórych językach termin na ma charakter głównie opisowy, w innych (np. w polskim ) ma wyraźne zabarwienie wartościujące, co wiąże się z reguły z zawężeniem pojęcia nacjonalizmu do tych postaw i ideologii, w których pozytywna ocena własnego narodu łączy się z niechęcią lub wrogością do innych narodów i pociąga za sobą wezwanie do walki z innymi; tak rozumianemu nacjonalizmowi przeciwstawia się często patriotyzm jako pozytywną postawę miłości ojczyzny; niekiedy nacjonalizm przybiera postać szowinizmu, prowadzi do konfliktu narodowego, prześladowania mniejszości narodowych, ksenofobii, itd.
2) Ruch społeczny i ideologia oparta na przekonaniu, że ludzi wchodzący w skład danej jednostki narodowościowej, mający wspólną kulturę powinni konstytuować odrębną jednostkę polityczną. Dla narodów uzależnionych politycznie nacjonalizm jest ideologią obronną nakierowaną na utrzymanie odrębności kulturowej i uzyskanie pełnej suwerenności politycznej. Dla wielkiego, silnego narodu nacjonalizm może być również ideologią agresywną, zawierającą przekonanie o wyjątkowości i szczególnej wrażliwości czy misji dziejowej danego narodu, połączoną z dążeniem do podporządkowywania sobie innych, „gorszych” narodów.