DYFUZJONIZM

Orientacja w naukach o kulturze (etnologii, antropologii kulturowej, folklorystyce, archeologii) przypisująca dyfuzji kulturowej szczególne znaczenie w procesie zmiany i rozwoju kultury oraz badająca dzieje i konsekwencje przenikania wytworów kultury z jednych obszarów do drugich. Mimo różnych nurtów w dyfuzjonizmie, jego wspólnymi cechami są: uznanie kontaktów międzykulturowych za główny czynnik decydujący o dynamice rozwoju kultury, traktowanie kultury jako zbioru elementów tworzących kompleksy o odmiennej dla poszczególnych obszarów (areałów, kręgów) kombinacji cech, koncentracja uwagi na zapożyczeniach, minimalizowanie roli ewolucji kulturowej oraz preferowanie interpretacji historycznej i geograficznej (zmienności kultury w czasie i przestrzeni). Podejście typowe dla dyfuzjonizmu reprezentowały: wczesna antropogeografia (Fritz Graebner,  Bernhard Ankermann, Wilhelm Schmidt), szkoła heliolityczna będąca skrajnym dyfuzjonizmem (William James Perry, E.G. Smith) i wywodząca wszystkie cywilizacje ze starożytnego Egiptu, Amerykańska teoria areałów kulturowych (Franz Boas, Clark Wissler, Alfred Louis Kroeber), klasyfikująca kultury świata według ich przynależności do obszarów o wspólnych cechach środowiskowo-kulturowych i fińska szkoła folklorystyczna (Antti Aarne, Stith Thompson) śledząca wędrówki ludowych motywów. Mimo ostrej krytyki dyfuzjonizmu - zwłaszcza przez przedstawicieli funkcjonalizmu, jego zweryfikowane propozycje są nadal obecne w wielu badaniach etnologicznych (metoda etnokartografii), folklorystycznych (podejście komparatystyczne) i archeologiczne (badanie etnogenezy i kontaktów międzykulturowych).