HUMANIZM

1) Humanizm - termin ten jest bardzo szerokim i wieloznacznym pojęciem. W kulturze wciąż istnieje  zamęt odnośnie jego użycia, ponieważ na przestrzeni kilkuset lat z humanizmem identyfikowało się  bardzo wiele ruchów intelektualnych. Jako termin filozoficzny, również odnosi się do kilku filozofiicznych nurtów  oraz perspektyw etycznych, które  kładą nacisk na wartość  i działania człowieka oraz faworyzują indywidualizm i istnienie dowodów (racjonalizm, empiryzm) na temat uznawanych doktryn i wiary. W filozofii i naukach społecznych humanizm koncentruje się wokół uzasadniania istnienia pojęcia natury ludzkiej (stojąc w opozycji do anty-humanizmu). W czasach współczesnych wiele ruchów humanistycznych zbliżyło się do sekularyzmu, ponieważ terminu wielokrotnie używano jako towarzyszącego poglądom ateistycznym na temat sensu i intencji (należy jednak zaznaczyć, iż wielu pierwszych humanistów było ludźmi religijnymi, jak np. Ulrich von Hutten - obrońca Martina Lutra).
2) W wąskim rozumieniu humanizm jest terminem odnoszącym się renesansowego ruchu o charakterze intelektualnym, filozoficznym i kulturowym, który wyłonił się u zarania epoki (XIV wiek) we Włoszech (przede wszystkim we Florencji, Rzymie i Wenecji), za sprawą takich m.in. postaci jak Dante Alighieri, Francesco Petrarca i Giovanni Boccaccio. Najważniejszymi cechami ideologicznymi humanizmu renesansowego (które miały wpływ również na późniejsze użycie omawianego pojęcia) są:
- zainteresowanie kulturą starożytną oraz innymi kulturami,
- twórczość artystyczna oparta na wzorach mistrzów cywilizacji grekołacińskiej,
- antropocentryzm,
- na wzór tradycji klasycznej docenianianie władzy (traktowanej jako cnoty), zmysłowości i  dążenia do przezwyciężania trudności,
- traktowanie umysłu ludzkiego jako najwyższej wartości,
- w sztukach docenianie aktywności intelektualnej i analitycznej, skoncentrowanej na poznaniu,
- pacyfizm i wstręt do wszelkiego rodzaju wojen,
- idealizacja i stylizacja platońska rzeczywistości - odzwierciedla się ją jako lepszą niż jest (myśl ta uwidacznia się również szczególnie w renesansowej sztuce),
- optymizm kontrastujący ze średniowiecznym pesymizmem i millenaryzmem. Przeniesienie ciężaru siły wiary z Boga na człowieka, przy czym wierzono, iż Twórca, którego człowiek jest podobieństwem, jest przychylny tego rodzju myśleniu,
- logika arystetelesowska w opozycji do autorytaryzmu średniowiecznego,
- docenienie piękna i natury kobiety i jej ciała,
- poszukiwanie głębokiej duchowości w człowieku,
- traktowanie człowieka jako wartości samej w sobie, postulat zakończenie praktyk inkwizycyjnych i nadrzędnej władzy kościoła.
Stan na 17.01.2014 r. (drobne zmiany red. - PI)