Gospodarstwo domowe – jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących lub osobno, wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe.
Gospodarstwo domowe jest kategorią ekonomiczną, kryterium: posiadanie oraz zarządzanie wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych.
W ramach gospodarstw domowych realizowane są następujące funkcje:
- ekonomiczne:
- produkcyjna (wytwarzanie dóbr i usług);
- konsumpcyjna (wydatkowanie dochodów oraz spożycie dóbr i usług, zaspokajające potrzeby członków gosp.domowego);
- społeczne:
Cechami charakterystycznymi gospodarstw domowych są:
- zdolność do podejmowania określonych decyzji (w tym decyzji ekonomicznych),
- dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji oraz zapewnienie członkom gospodarstwa domowego maksymalnej korzyści z nabywanych dóbr.
W teorii zasada ta nosi nazwę racjonalności postępowania. Opiera się na trzech założeniach:
- gospodarstwa domowe mają swoje preferencje i w pewnych granicach potrafią określić swoje dążenia;
- są zdolne do uporządkowania tych dążeń nadając im hierarchiczny układ;
- dokonują koniecznych wyborów kierując się zasadą maksymalizacji swojej użyteczności (zadowolenia).