WARTOŚĆ

1) Wg Stefana Czarnowskiego (1938): "Co  jest materialnego w sztuce płótna? Pewna ilość skrzyżowanych i powiązanych z sobą włókien roślinnych, które uległy określonym zmianom fizycznym i chemicznym. Co je czyni <towarem>, rzeczą społeczną? Wartość, to znaczy stopień pożądania przez ludzi. Określa się tą wartość ilością społecznie koniecznej pracy, by towar wytworzyć."

2) Wg Ralpha Burtona Perry'ego (1967): "Wartość jest szczególną relacją, w jakiej rzeczy, niezależnie od ich statusu ontologicznego, czyli niezależnie od tego , czy są one realne czy wyobrażone, mogą się znaleźć wobec zainteresowanych podmiotów."

3) Wg Andrzeja Tyszki (1971): "(...) wartości kultury nie są odpowiednikami dóbr materialnych, nawet wówczas, gdy mają wartość ekonomiczną, tzn. przyjmują postać płatnych usług i kupowanych przedmiotów. Ich znaczenia nie wyczerpuje również  stwierdzenie, per analogiam, że są one <środkami zaspokajenia potrzeb duchowych>. Mechanizm przyswajania filmu, piosenki czy treści dzieła literackiego nie jest równoznaczny z nabyciem biletu do kina, płyty czy książki. Na tej drodze nie wyjaśnimy więc nawet wyłącznie konsumpcyjnego czy recepcyjnego aspektu uczestnictwa kulturalnego, który to aspekt przyjmuje się nieraz implicite  jako jedyny lub przeważający w kulturze współczesnej. Wyjaśnić to znaczenie można na drodze analizy psychologicznej i semiologicznej."

4) Wg Hanny Świdy-Ziemby (1995): "(...) rzeczywistość <wartości> to zbiór obiektów, kategorii, idei, stanów rzeczy, które są <wartościami> w tym sensie, że zostały przez ludzi zakwalifikowane według zasady <dobry - zły>, <lepszy - gorszy>. (...) To ze względu na obecność czynnika <wartościowania> określamy <byt> jako <wartość> właśnie. Dlatego każdej <wartości> odpowiada <akt wartościowania>, a każdemu <aktowi wartościowania> wykreowana przez niego <wartość>. (...) I tak: fenomenologiczny wgląd w obszar aktów wartościowania pozwolił ujawnić istnienie różnych, jakościowo odrębnych typów wartościowań - których ludzie dokonują w swym życiu, a co za tym idzie odmiennych kategorii <wartości>. Trzeba zaznaczyć, że w życiu psychicznym czy społecznym owe odmienne rodzaje wartościowań rzadko przebiegają niezależnie od siebie. Przeciwnie, tworzą one splątany konglomerat: wpływają na siebie, wzmacniają się wzajemnie, wreszcie pozostają ze sobą w zasupłanym konflikcie. Przynosi to w efekcie wrażenie, że zjawiska aksjologiczne tworzą jeden, strukturalnie całościowy obszar. (...) Z punktu widzenia zastosowanej tu refleksji fenomenologicznej jest to częsty błąd w założeniach badań socjologicznych i psychologicznych."

5) Wg Andrzeja Sicińskiego (2002): "Proponuję zatem następującą definicję terminu <wartość> w sensie przedmiotowym: wartościami są rzeczy lub zjawiska ze względu na swą zdolność zaspokajania określonych potrzeb danego systemu. (...) <Wartość> nie jest bowiem bezwzględną cechą danej rzeczy (lub zjawiska), lecz jest zrelatywizowana do określonego systemu, a raczej jego potrzeb: wartością jest to, co wprowadzone do otoczenia danego systemu przyczynia się do trwania i rozwoju tego systemu. (...)  Niejednokrotnie jednak określenie <wartość> stosowane bywa w znaczeniu podmiotowym, tj. jako sąd (opinia, przekonanie), oceniający pewne rzeczy czy zjawiska. Tego rodzaju sądy odgrywają poważną rolę w kształtowaniu się zachowań ludzkich - w szczególności jako czynnik motywacyjny działań. (...) Mówiąc o wartościowaniu w sensie podmiotowym (...) ma się na myśli najczęściej takie oceny, które mówią o stopniu, w jakim coś jest pożądane lub wzbudza repulsję, tzn. w jakiej mierze ma znaczenie motywacyjne (...), nie zaś o ocenach określających czysto fizyczne cechy - chyba że w danym kontekście oczywiste jest, iż pewne z tych fizycznych cech są pożądane, inne zaś nie."

6) Wg Anthony'ego Giddensa (2001,  2004): "Idee określające, co uchodzi za ważne, wartościowe i pożądane, są podstawą każdej kultury. Te abstrakcyjne idee, czyli wartości (podkreśl.  AG), dają ludziom poczucie sensu i są dla nich drogowskazem w interakcjach ze światem społecznym. Przykładem wartości silnie zakorzenionej w społeczeństwach zachodnich jest monogamia, czyli wierność jednemu partnerowi seksualnemu."

Autor(ka) wpisu: Barbara Fatyga
Rodzaj słownika: Słownik Teorii i Metodologii Badań Kultury
Źródło definicji (papierowe): 1) Stefan Czarnowski, Kultura, (w:) Tegoż, Dzieła, Tom I, Warszawa: PWN, 1956, s.17., Źródło definicji (papierowe): 2) Ralph Burton Perry, General Theory of Value, Cambridge, Mass.,1967, s.122. , Źródło definicji (papierowe): 3) Andrzej Tyszka, Uczestnictwo w kulturze. O różnorodności stylów życia, Warszawa: PWN, 1971, s. 72. , Źródło definicji (papierowe): 4) Hanna Świda-Ziemba, Wartości egzystencjalne młodzieży lat dziewięćdziesiątych, Warszawa: Wyd. ISNS UW, 1995, ss. 9 -10. , Źródło definicji (papierowe): 5) Andrzej Siciński, Styl życia, kultura, wybór, Warszawa: IFiS PAN, 2002, ss. 52-54. , Źródło definicji (papierowe): 6) Anthony Giddens, Socjologia, tłum. Alina Szulżycka, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, ss. 45-46.
Sprawdź pozostałe wpisy w innych słownikach:
Data aktualizacji: sobota, 5 Grudzień, 2020 - 12:47