Apostrofa – (gr. apostrophé – zwrot) – figura retoryczna, polegająca na bezpośrednim zwróceniu się do, przywoływanego w dyskursie lub narracji, adresata (najcześciej stosowana jest druga osoba liczby pojedynczej lub mnogiej, czasem forma grzecznościowa w trzeciej osobie). Może nim być osoba lub grupa, ale również bóstwo, idea, wydarzenie, pojęcie, przedmiot czy też sam autor, przy czym zjawiska nieożywione dzięki apostrofie ulegają personifikacji. Zazwyczaj jest skierowana do osób, przedmiotów, zjawisk itd., które nie pełnią roli tematu utworu, przez co można ją wyraźnie wyodrębnić z tekstu. Dzięki apostrofie styl poruszanych treści staje się bardziej podniosły, patetyczny, uroczysty, stąd też jest ona figurą powszechnie stosowaną we wszelkiego rodzaju mowach okolicznościowych i przemówieniach, kazaniach czy inwokacjach.
Pierwsze znane apostrofy wywodzą się z twórczości Homera, później pojawiały się w wierszowanej epice. W okresie średniowiecza apostrofy stosowano praktycznie we wszystkich utworach, niezależnie od gatunku. W XIX wieku zaistniała także w liryce. Przykład:
„Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy;
Młodości! dodaj mi skrzydła!
Niech nad martwym wzlecę światem (...)
Młodości! ty nad poziomy
Wylatuj, a okiem słońca
Ludzkości całe ogromy
Przeniknij z końca do końca. (...)“
(„Oda do Młodości“ Adam Mickiewicz).
Stan na 16.12.2013 r.