1) 1) koncepcja [mówiąca - AD], że istnieje niezależna od człowieka rzeczywistość (realność) i że rzeczywistość może być przez nas poznana. Naiwny realizm przyjmuje niezafałszowane poznawanie rzeczy przez postrzeganie zmysłowe. Realizm krytyczny uznaje istnienie zależnego od podmiotu świata zewnętrznego, ogranicza jednak możliwość jego poznania. – W węższym sensie realizmem nazywa się kierunek w filozofii średniowiecznej (scholastyka), który pojęciom ogólnym przypisuje samoistną egzystencję, poprzedzającą istnienie poszczególnych rzeczy (przeciwieństwo nominalizmu). Rozwinięty w Anglii antyidealistyczny neorealizm (...) dąży przede wszystkim do wyjaśnienia podstawowych pojęć zarówno filozofii, jak i poszczególnych nauk.
2) 2) [od łac. realis = rzeczywisty]: 1. Kierunek artystyczny ukształtowany w połowie XIX w. (...) reprezentowany w literaturze np. przez Honoré Balzaka, Gustave'a Flauberta, Charlesa Dickensa, Lwa Tołstoja (...) a w sztukach plastycznych – przez Gustave'a Courbeta (...). Głównym celem realizmu było obiektywne przedstawienie doświadczanej rzeczywistości, z pominięciem wzorców dostarczanych przez tradycję. (...) Estetyka realizmu obejmowała (...) obszar między szczegółowym opisem konkretów a myślową syntezą. (...) 2. Dążenie do przedstawiania rzeczywistości w literaturze i sztuce, przeważnie połączone z przekraczaniem zastanych konwencji artystycznych. W takim znaczeniu realizm może być odnoszony do wszelkich kierunków i epok artystycznych, przeważnie jako pojęcie nobilitujące (...).