EMPIRYZM

[gr.] w filozofii stanowisko, które w procesie poznania przypisuje rolę podstawową doświadczeniu. Przeciwieństwo racjonalizmu. Empiryzm jest pojęciem niejednoznacznym, zasadniczo rozróżnia się dwa główne jego rozumienia: 1) empiryzm genetyczny, który głosi, że nie istnieje w żadnej postaci wiedza wrodzona (tabula rasa) i że źródłem wszelkich idei zawartych w umyśle ludzkim jest doświadczenie. Przeciwieństwem tego typu empiryzmu jest racjonalizm genetyczny zwany też natywizmem. Głównym przedstawicielem empiryzmu genetycznego w filozofii nowożytnej był John Locke, który jednak rozróżniał, jako źródła wiedzy, doświadczenie zewnętrzne, czyli zmysłowe (sensation) i doświadczenie wewnętrzne (reflexion). Radykalniejsza forma empiryzmu genetycznego wywodzi także doświadczenie wewnętrzne z doświadczenia zmysłowego (sensualizm); 2) empiryzm epistemologiczny lub metodologiczny głosi z kolei, że jedyną metodą uzyskiwania pełnowartościowego poznania jest doświadczenie; w swej wersji radykalnej domaga się, by całą naukę oprzeć na doświadczeniu. W filozofii nowożytnej inicjatorem empiryzmu metodologicznego był Francis Bacon. Jego przeciwieństwem jest racjonalizm metodologiczny. (podkreśl. i drobne zmiany red. - AD)