Polskie harcerstwo narodziło się w końcu I dekady XX wieku jako patriotyczny ruch społeczno-wychowawczy, jednoczący młodzież z różnych organizacji wokół haseł niepodległościowych oraz idei wychowania skautowego. Ze skautingu harcerstwo przyjęło zasady: służby Bogu, służby innym i stałego samodoskonalenia oraz podstawy metody skautowej (samowychowanie w małych grupach we wspólnym działaniu i w kontakcie z przyrodą oraz wzajemność oddziaływań młodszych i starszych). Mimo to harcerstwo nie stało się synonimem skautingu. Zaangażowanie w walkę niepodległościową od początku uczyniło z harcerstwa ruch ideowo-patriotyczny nastawiony na odzyskanie niepodległości Polski i moralną odnowę społeczeństwa.
Harcerstwo trudno precyzyjnie zdefiniować, bowiem jednocześnie można je opisywać jako ruch, organizację i system wychowawczy, stawiający sobie za cel wychowanie dziewcząt i chłopców na prawych i dzielnych obywateli świadomych odpowiedzialności za własne wybory życiowe i wrażliwych na potrzeby innych ludzi. Harcerstwo kształtuje postawy zaangażowanego uczestnictwa w życie społeczne tu i teraz, poprzez inicjowanie sytuacji wymagających jednoznacznych zachowań moralnych (zgodnych z Prawem i Przyrzeczeniem). Własna metoda wychowawcza i zróżnicowane formy aktywności uczyniły z harcerstwa bezpieczną i ciekawą drogę do dorosłości dla wielu pokoleń Polek i Polaków. Model harcerskiego wychowania ukształtowała historia narodu i złożona sytuacja społeczno-polityczna polskiej państwowości, która w XX wieku podlegała ciągłym zmianom.