Czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy, w miejscu zatrudnienia lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, a także okresy przerw, w czasie których pracownik nie pozostawał w dyspozycji zakładu pracy, jeśli nastąpiły z mocy prawa lub za zgodą zakładu pracy (np. choroba pracownika, opieka nad chorym członkiem rodziny, wykonywanie obowiązków społecznych, załatwianie ważnych spraw rodzinnych, urlopy wypoczynkowe, bezpłatne), a także nieobecności nie usprawiedliwione.

Stan na 28.12.2013 r.

czas pracy to także instytucja prawna, czyli ogół przepisów dotyczących rozmiaru i rozkładu czasu świadczenia pracy i związanych z tym różnych obowiązków stron stosunku pracy; czas pracy jest także rozumiany jako zespół twierdzeń na temat uregulowań prawnych dotyczących rozmiaru i warunków określających wymagania świadczenia pracy przez określoną liczbę godzin, w określonej porze dnia, w tygodniu i roku, oraz zasad ich tworzenia i funkcjonowania w praktyce społecznej i ekonomicznej. Wymiar i rozkład czasu pracy określają: kodeks pracy, przepisy szczególne (pragmatyki pracownicze), przepisy wykonawcze, układy zbiorowe pracy, regulaminy pracy, a także umowa o pracę. W skali międzynarodowej, zarówno globalnej, jak i regionalnej, regulacje czasu pracy są zawarte w konwencjach i zaleceniach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), konwencjach Rady Europy oraz dyrektywach UE. W okresie połowa XIX– połowa XX w. czas pracy został skrócony z ok. 80–90 godz. do 40–48 godz. na tydzień; 8-godzinna dobowa norma czasu pracy upowszechniła się po I wojnie światowej. W 1919 MOP uchwaliła konwencję, zwaną waszyngtońską, przewidującą 8-godzinny dzień pracy, 48-godzinny tydzień pracy i dodatki za godziny nadliczbowe; 1935 podjęła próbę upowszechnienia 40-godzinnego tygodnia pracy. więcej