DYFUZJONIZM

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła DYFUZJONIZM

Orientacja w naukach o kulturze (etnologii, antropologii kulturowej, folklorystyce, archeologii) przypisująca dyfuzji kulturowej szczególne znaczenie w procesie zmiany i rozwoju kultury oraz badająca dzieje i konsekwencje przenikania wytworów kultury z jednych obszarów do drugich. Mimo różnych nurtów w dyfuzjonizmie, jego wspólnymi cechami są: uznanie kontaktów międzykulturowych za główny czynnik decydujący o dynamice rozwoju kultury, traktowanie kultury jako zbioru elementów tworzących kompleksy o odmiennej dla poszczególnych obszarów (areałów, kręgów) kombinacji cech, koncentracja uwagi na zapożyczeniach, minimalizowanie roli ewolucji kulturowej oraz preferowanie interpretacji historycznej i geograficznej (zmienności kultury w czasie i przestrzeni). Podejście typowe dla dyfuzjonizmu reprezentowały: wczesna antropogeografia (Fritz Graebner,  Bernhard Ankermann, Wilhelm Schmidt), szkoła heliolityczna będąca skrajnym dyfuzjonizmem (William James Perry, E.G. Smith) i wywodząca wszystkie cywilizacje ze starożytnego Egiptu, Amerykańska teoria areałów kulturowych (Franz Boas, Clark Wissler, Alfred Louis Kroeber), klasyfikująca kultury świata według ich przynależności do obszarów o wspólnych cechach środowiskowo-kulturowych i fińska szkoła folklorystyczna (Antti Aarne, Stith Thompson) śledząca wędrówki ludowych motywów. Mimo ostrej krytyki dyfuzjonizmu - zwłaszcza przez przedstawicieli funkcjonalizmu, jego zweryfikowane propozycje są nadal obecne w wielu badaniach etnologicznych (metoda etnokartografii), folklorystycznych (podejście komparatystyczne) i archeologiczne (badanie etnogenezy i kontaktów międzykulturowych). 

Źródło definicji (papierowe): Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Nowa encyklopedia powszechna PWN Tom 2, Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s.156.
Hasło wprowadził(a): Anna Grabowska

Słownik Wikipedii - zawartość - opis hasła DYFUZJONIZM

Dyfuzjonizm – orientacja w naukach o kulturze (etnologii, antropologii kulturowej, folklorystyce, archeologii), a także w innych naukach społecznych, przypisująca dyfuzji kulturowej szczególne znaczenie w procesie zmiany oraz rozwoju kultury i badająca dzieje i skutki przenikania wytworów kultury z jednych obszarów do drugich.

Mimo różnych nurtów w dyfuzjonizmie, jego wspólnymi cechami są: uznanie kontaktów międzykulturowych za główną przyczynę decydującą o dynamice rozwoju kultury, traktowanie kultury jako zbioru elementów tworzących kompleksy o odmiennej dla poszczególnych obszarów (areałów, kręgów) kombinacji cech, koncentracja uwagi na zapożyczeniach, minimalizowanie roli ewolucji kulturowej oraz preferowanie interpretacji historycznej i geograficznej (zmienności kultury w czasie i przestrzeni). Dyfuzjoniści ujmowali kulturę całościowo, dystrybutywnie, mając na względzie aspekt geograficzny. Była to odpowiedź na podejście ewolucjonistyczne (ujmowanie kultury częściowo). Podstawowym zagadnieniem dyfuzjonistów była koncepcja kręgów kulturowych oraz zapożyczeń poprzez dyfuzję. Wszelkich podobieństw międzykulturowych upatrywali nie w stadialnym rozwoju kultur, lecz w dyfuzji, zapożyczeniach elementów. Zapożyczenia dokonywały się na rubieżach kulturowych, w największym oddaleniu od centrów kręgów kulturowych.

Dyfuzjonizm powstał jako reakcja na ewolucjonizm, ponieważ zarzucał temu drugiemu przyjęcie wielu dogmatycznych poglądów i korzystanie z niewiarygodnych materiałów. Dyfuzjoniści sprzeciwiali się także ewolucjonistycznej koncepcji rozwoju od form niższych do wyższych.  Ich zdaniem kultura rozwija się w różnych kierunkach, nie zaś liniowo i zgodnie z ideą postępu. Zasadniczym celem dyfuzjonistów było przekształcenie antropologii kulturowej w taki sposób, aby podstawą tej nauki była empiria, czyli by badacze koncentrowali się nie na badaniach teoretycznych (w bibliotekach, gabinetach), lecz na pracy badawczej w terenie. Za główny czynnik stymulujący rozwój kultury uznali zapożyczenia i przenikanie wytworów kulturowych z jednej grupy do drugiej.  więcej 

Źródło definicji (elektroniczne): hasło "Dyfuzjonizm" w Wikipedii
Hasło wprowadził(a): Katarzyna Michalak