AUGUSTYNIZM

Doktryna św. Augustyna bądź ogólna nazwa kierunków myślowych opartych na tej doktrynie. Augustynizm we wszystkich swych wersjach zakłada uprzedzające refleksję rozumową przyjęcie porządku nadprzyrodzonego, z którego pochodzi łaska Boża, kierująca wolą człowieka, i objawienie (iluminacja) oświecające umysł. Przedmiotem augustynizmu są prawdy objawione, które poddaje się metodycznej racjonalizacji. Centralnym punktem augustynizmu jest koncepcja Boga. Prawdziwa jest tylko ta filozofia, która nie tylko wskazuje, co czynić, lecz także daje do tego siłę, dlatego augustynizm wiąże ściśle spekulację i działanie. Celem augustynizmu jest doprowadzenie człowieka do aktu woli, przez który wiąże się on miłością z Bogiem. Odróżniając naturę i łaskę, augustynizm jest skłonny do akcentowania roli łaski przy pomniejszaniu roli natury. Głosi prymat ducha nad materią i krytycznie odnosi się do tego, co zmysłowe i cielesne. Kryterium prawdy jest autorefleksja duszy, która daje wszelką pewność i jest podstawą oczywistości poznawanych faktów. Wszelkie wrażenia i świadomość pochodzą bardziej od duszy niż od ciała, dlatego dusza jest człowiekowi lepiej znana niż ciało. Podobnie do poznania Boga dochodzi się przez analizę myślenia duszy. Augustynizm oddziałał na wielu autorów średniowiecza (św. Anzelm z Canterbury, wiktoryni, św. Bonawentura), nowożytnych (René Descartes, Nicolas Malebranche, Blaise Pascal) i współczesnych (Jan Henryk Newman, Max Scheler, Maurice Blondel, Michele Federico Sciacca, Johannes Hessen). Do augustynizmu nawiązywali także reformatorzy protestanccy (Huldrych Zwingli, Jan Kalwin, Marcin Luter) i janseniści.