Wg Małej Encyklopedii Logiki (1970): " (...) (1) Znaczenie jako idea skojarzona ze słowem. Według teorii zwanej asocjacjonistyczną znaczeniem wyrazu jest pewne przedstawienie (inaczej: idea) powiązane z dźwiękiem lub kształtem słowa na zasadzie praw kojarzenia. (...) (2) Znaczenie jako konotacja. Znaczenie pojęte jako konotacja przysługuje jedynie nazwom, nie będącym przy tym imionami własnymi (...) Określając znaczenie jako konotację, czyli jako zbiór cech właściwych desygnatom nazwy, umieszcza się je w tej samej, co desygnaty, dziedzinie - w sferze przedmiotów realnych, a przy tym pozajęzykowych i pozapsychicznych (...) (3) Znaczenie jako przedmiot idealny. koncepcja ta, podobnie jak poprzednia, umieszcza znaczenie poza językiem i poza umysłem, ale przypisuje mu charakter przedmiotu idealnego (inaczej: abstrakcyjnego), do którego nie stosują się określenia przestrzenno-czasowe (właściwe przedmiotom materialnym); za przedmioty tego rodzaju uważa się zbiory w sensie dystrybutywnym, liczby, twory geometryczne itp. (...) (4) Znaczenie jako struktura intensjonalna. Pochodzące od Rudolfa Carnapa pojęcie znaczenia jako struktury intensjonalnej (dwa wyrażenia mają to samo znaczenie gdy mają tę samą strukturę intensjonalną) wprowadzone jest (...) w serii kroków odnoszących się kolejno do następujących pojęć: 1.zdanie prawdziwe w systemie językowym, 2.równoważność (materialna), 3. prawda logiczna, 4. równoważność logiczna, 5. struktura intensjonalna. (...) (5) Znaczenie jako sposób użycia wyrażenia. Idea, żeby definiować znaczenie jako sposób użycia wyrażenia pochodzi od Ludwiga Wittgensteina i jego kontynuatorów oraz (niezależnie) od Kazimierza Ajdukiewicza.
ZNACZENIE
Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.
Słownik Terminów Encyklopedycznych - zawartość - opis hasła ZNACZENIE
Słownik Wikipedii - zawartość - opis hasła ZNACZENIE
Znaczenie w najogólniejszym ujęciu to pojęcie, które łączy to, co rejestrujemy naszymi zmysłami z jakimś symbolem. Znak, zdanie, gest, czy dźwięk nie mają znaczenia, jeśli nie odnoszą się do czegoś, co jest nam znane. (...)
George Lakoff zaproponował w 1987 roku teorię radialnej struktury znaczenia[4], opartą na tzw. logice rozumowania przez zaniedbanie (ang. default logic) Raymonda Reitera[5]. Według interpretacji Lakoffa, "struktura znaczenia" opiera się na prototypowych, wyidealizowanych modelach kognitywnych. Taki model kognitywny to obiekt odczuwany przez użytkowników języka jako najbardziej typowy przedstawiciel danej kategorii semantycznej (zbioru obiektów wchodzących w zakres znaczenia). Zgodnie z obserwacją Raymonda Reitera istnieją bardziej typowe i mniej typowe przykłady obiektów danej kategorii, np. skowronek czy kondor stanowi bardziej typowy przykład kategorii ptaka niż struś czy pingwin. Obiekty uznawane za typowe przykłady danej kategorii semantycznej wg Lakoffa tworzą jej centralną podkategorię. Pozostałe obiekty tworzą podkategorie peryferyjne, mogące być kategoriami centralnymi dla znaczeń podrzędnych kategorii głównej (np. struś jako centralny przykład ptaka nielota) i mogące posiadać własne "niecentralne" podkategorie (w tym wypadku obejmowałyby one np. obiekty, na oznaczenie których wyraz nielot mógłby być użyty w przenośni).
Czasami trudno jest jednoznacznie stwierdzić, które desygnaty należą w języku do centralnej podkategorii zakresu nazwy. Lakoff podaje tu przykład wyrazu matka = kobieta, która kogoś urodziła: kobieta, która kogoś wychowała: kobieta, będąca żoną ojca[6]. więcej
Słownik Teorii i Metodologii Badań Kultury - zawartość - opis hasła ZNACZENIE
Wg Charlesa Sandersa Peirce'a (1931-1958): "Znaczenie (...) jest w swym pierwotnym sensie przekładem znaku na inny system znaków (...) Znaczeniem znaku jest znak, na który można go przełożyć. (...) Przedmiot znaku jest jedną sprawą, a znaczenie inną. Przedmiot jest rzeczą lub zdarzeniem, w każdym razie czymś nieokreślonym, do czego znak się odnosi. Znaczeniem znaku jest idea, która go wiąże z tym przedmiotem. (...) Znak ma również trzy interpretanty: swego interpretanta takiego, jaki jest reprezentowany, czyli podsuwany rozumieniu; swego interpretanta takiego jaki został wytworzony, oraz swego interpretanta właściwego."
Wg Paula Ricoeura (1976): "Pojęcie znaczenia dopuszcza dwie interpretacje, które odzwierciedlają podstawową dialektykę zachodzącą między zdarzeniem i znaczeniem. Znaczenie to zarazem znaczenie dla mówiącego, to jest to, co on chciał powiedzieć, oraz to, co znaczy samo zdanie, to jest wynik syntezy między funkcją identyfikacji i funkcją orzekania. Innymi słowy, znaczenie jest zarazem noetyczne [bezpośrednio poznawalne] i noematyczne [będące treścią myśli]. (...) Znaczenie dla mówiącego (autora) odciska swój ślad na znaczeniu wypowiedzi."
Wg Umberto Eco (1991): "Znaczenie powinniśmy natomiast pojmować jako to, co zostaje przez kod połączone związkiem semazjologicznym z oznacznikiem. Innymi słowy, kod ustala, że dany oznacznik komunikuje dane znaczenie. Czy zaś znaczenie to realizuje się w umyśle mówiącego w postaci pojęcia, czy też w społeczeństwie w postaci średniej konkretnych użyć - to wszysko jest rzeczą dyscyplin takich jak psychologia czy statystyka. Z chwilą gdy semiologia usiłuje zdefiniować znaczenie, przez dziwny paradoks przestaje być sobą, a staje się logiką, psychologią lub metafizyką."
Słownik Antropologii i Socjologii Kultury - zawartość - opis hasła ZNACZENIE
Wg George'a Herberta Meada (1934): "Znaczenie powstaje i leży w polu związków pomiędzy gestem pewnego organizmu ludzkiego a późniejszym jego zachowaniem, wskazanym innemu organizmowi przez ten gest. Jeśli gest ten nie wskazuje innemu organizmowi zachowania, które powinno po nim nastąpić (lub z niego wynikać), to nie ma on znaczenia."
Wg Jonathana Cullera (1975): "Można by powiedzieć, że znaczenie zdania nie jest formą ani treścią istniejącą w chwili tworzenia i tkwiącą w nim jako prawda nadająca się do odkrycia, ale szeregiem zainicjowanych przezeń procesów, określonych przez dawne i przyszłe stosunki między słowami i konwencjami systemów semiotycznych."
Wg Marka Ziółkowskiego (1981): "Podstawową cechą symboliczno-interakcjonistycznej koncepcji znaczenia jest ujmowanie go jako rezultatu procesów wzajemnych oddziaływań między jednostkami. Opisuje się tu przede wszystkim społeczną genezę, prawidłowości funkcjonowania i społeczne skutki użycia znaków. Zgodnie ze znaną klasyfikacją Charlesa Morrisa kładzie się tu nacisk przede wszystkim na pragmatykę (a więc stosunki pomiędzy znakami i ich użytkownikami) (...) Punktem wyjścia dla symbolicznego interakcjonizmu jest pragmatystyczna koncepcja znaczenia Charlesa Peirce'a głosząca, iż ostatecznym znaczeniem danego znaku są wywołane przezeń konsekwencje praktyczne (tzw. zasada pragmatyczna (...)). Dla Peirce'a znaczenie danego znaku jest obiektywne i konieczne, a nie subiektywne. (...) Znak jest jednak - według Peirce'a - zawsze znakiem dla kogoś (it adresses somebody) stąd też pojawia się możliwość innej, subiektywnej interpretacji (...) Po pierwsze, w myśl koncepcji Georga Herberta Meada (...) znaczenie rodzi się w trakcie przystosowawczych zachowań organizmów już na poziomie zwierzęcym. Każdy organizm działający w środowisku musi umieć tozpoznawać te jego cechy, które są mu potrzebne w egzystencji. (...) Po drugie, z owych procesów przystosowawczych zachowań, czyli - jak powie Mead - konwersacji nieświadomych gestów (zwłaszcza wokalnych) wyłaniają się z wolna symbole znaczące, a więc gesty emitowane przez nadawcę celowo i świadomie.(...) W tym sensie można powiedzieć, że człowiek nadaje znaczenie wszystkim bez wyjątku obiektom rzeczywistości. (...) Po trzecie, zwraca się tu wreszcie uwagę, że przejmowanie i uzgadnianie sposobów nadawania znaczeń obiektom (w tym także, przypomnijmy samemu sobie) odbywa się głównie poprzez akty komunikacji symbolicznej przede wszystkim językowej."
Słownik Inspiracji - zawartość - opis hasła ZNACZENIE
1) Wg Pierre'a Guirauda (1971): "W tym samym czasie, gdy psychologia podważa definicję treści myślowej znaku, współczesne językoznawstwo o inspiracji strukturalistycznej odrzuca samo pojęcie sensu ujętego jako obraz związany z elementem znaczącym, który byłby jego nośnikiem. Wyrazy nie mają sensu, mają jedynie użycia. (...) Sens, który przekazywany jest w wypowiedzi, zależy od wzajemnych relacji między wyrazami składającymi się na kontekst danego wyrazu a nim samym, a te są wyznaczone strukturą systemu językowego. Sens, a raczej sensy każdego wyrazu są określone przez całokształt tych relacji, nie zaś przez obraz, którego ów wyraz byłby nośnikiem".
2) Wg Umberto Eco (1991): "Dla semiologii nieistotne jest, czy jednorożec istnieje, czy nie (jest to istotne dla zoologii i dla historii kultury, jeżeli ta ostatnia chce naświetlić rolę wyobraźni w kulturze danej epoki); ważne jest natomiast, jak to się dzieje, że w pewnym kontekście wyraz znaczący <jednorożec> uzyskuje określone znaczenie na podstawie pewnego systemu konwencji językowych, i ważne jest, jakie skojarzenia myślowe oparte na nabytych nawykach kulturowych wywołuje wyraz <jednorożec> u określonych adresatów komunikatu."