NAUKA

Wpisy terminu w różnych słownikach wraz z komentarzami.

Słownik Wikipedii - zawartość - opis hasła NAUKA

Nauka – autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek[1]. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.

W opozycji do świata nauki posługującego się metodą naukową znajdują się pseudonauka (i paranauka), których przedstawiciele odrzucają takie podejście do prowadzania badań. Naukowcy wytykają im, że wykorzystują autorytet nauki, aby promować niesprawdzone hipotezy i domysły, które nie dają się zweryfikować naukowo. Odróżnianie nauki od innych dziedzin określane jest jako problem demarkacji. więcej

Źródło definicji (elektroniczne): hasło "Nauka" w Wikipedii
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Teorii i Metodologii Badań Kultury - zawartość - opis hasła NAUKA

"Wystarczy chyba wyjaśnienie, że przez naukę będę rozumieć kulturowo uwarunkowaną, zespołową, zorganizowaną działalność ludzką, mającą na celu zdobycie wiedzy naukowej ciągle jeszcze (mimo odradzania się irracjonalizmu) uważanej za szczególnie wartościową. Zarzut błędnego koła w definiowaniu przyjmuję: wiedza naukowa to ta dostarczana przez naukę. (...) Można próbować określać wiedzę naukową niezależnie (aby uniknąć zarzutu błędnego koła w definiowaniu) wskazując cechy, jakie winny charakteryzować metodę prowadzącą do jej uzyskania, takie jak racjonalizm, krytycyzm, antydogmatyzm, intersubiektywna komunikowalność i sprawdzalność wyników postępowania badawczego, jawność badań, niezakłócony przepływ informacji naukowej itp. Wątpię jednak, by prowadziło to do jednoznacznej charakterystyki wiedzy naukowej (...), a jest pożyteczne o tyle, o ile znowu odwołuje się do pewnych intuicji. (...) Nauka nie tylko w różnych okresach czasu każe nam widzieć przedmioty w nowym świetle i wyposaża je w nowe własności, ale zmienia <umeblowanie> naszego świata; wyrzuca zeń pewne obiekty, wprowadzając na ich miejsce inne."

Źródło definicji (papierowe): Elżbieta Kałuszyńska, Modele nauk empirycznych, Warszawa Wyd. IFiS PAN, 1994, ss.9-10, 16.
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Antropologii i Socjologii Kultury - zawartość - opis hasła NAUKA

Wg Floriana Znanieckiego (1936): "W odwiecznym a pospolitym rozumieniu, nauka jest logicznie powiązanym systemem ustalonych prawd. Co to jest prawda? W różnych rozwiązaniach tego zagadnienia uwydatnia się biegunowe przeciwieństwo dwóch kierunków filozoficznych. Według jednego, prawda jest zdaniem; według drugiego, jest to obiektywne pojęcie jako swoisty <przedmiot idealny>. Znajdujemy jednak w filozofii inne, mniej popularne rozumienie nauki, jako systemu czynności poznawczych. Czynności te według niektórych szkół są procesami psychologicznymi; w najskrajniejszej szkole tego kierunku sprowadzane są one do biologicznych faktów przystosowywania się organizmu do środowiska. Tej koncepcji przeciwstawia się inna, ujmująca czynności poznawcze jako funkcje rozumu nadindywidualnego: osobnik ludzki, myśląc metodycznie, działa nie jako istota biopsychiczna, lecz jako podmiot poznający. Podajemy te cztery podstawowe poglądy na naukę nie po to by między nimi wybierać, lecz dlatego, że w obiektywnym badaniu, poszukującym wspólnego wzoru, trzeba je wszystkie uwzględnić."

Wg Roberta Mertona (1968): "Nauka jest pojęciem zwodniczo inkluzyjnym, które obejmuje rzeczy najrozmaitsze, acz wzajem powiązane. Najczęściej oznacza ono: 1) zespół określonych metod gromadzenia i uzasadniania wiedzy, 2) zasób wiedzy powstałej wskutek zastosowania owych metod, 3) zespół wartości i norm kulturowych kierujących działalnością określaną jako naukowa lub 4) jakąkolwiek kombinację (1), (2), (3).(...) Instytucjonalnym celem nauki jest powiększanie zasobu potwierdzonej wiedzy. Metody stosowane do osiągnięcia tego celu są zasadniczo elementem umożliwiąjącym sformułowanie definicji nauki: są to empirycznie potwierdzone i logicznie spójne przewidywania. (...) W etosie współczesnej nauki zawarte są cztery zespoły nakazów instytucjonalnych: uniwersalizm, komunizm, bezinteresowność i zorganizowany sceptycyzm." (podkreśl. - BF)

Wg Wacława Mejbauma (1984): "Co właściwie produkuje nauka? Odpowiedź najprostsza, lecz - jak sądzimy - zbliżona do zupełności, brzmi następująco: nauka produkuje MODELE przedmiotów i werbalne opisy tych modeli, nazywane teoriami naukowymi. Modele naukowe w pewien sposób REPREZENTUJĄ badane przedmioty, reprezentacja ta nie jest specyficzna, w tym sensie, aby model naukowy odpowiadał dokładnie jednemu przedmiotowi, przeciwnie - jest tak, że każdy model naukowy reprezentuje nieskończoną (<otwartą>) klasę przedmiotów. Modele i teorie naukowe okazują się użyteczne dla człowieka, który poszukuje zadomowienia w świecie: pozwalają mu antycypować wydarzenia, z którymi  zetknie się w przyszłości, w pewnej mierze pozwalają wywoływać wydarzenia korzystne i zapobiegać niepomyślnym. Jest to zapewne główny powód zainteresowania cywilizacji nowożytnych produkcją naukową. (...) Nie ulega wątpliwości, że znajomość naukowego modelu przedmiotu umożliwia zdobycie pewnej dodatkowej wiedzy o samym przedmiocie. (...) ." (kapitaliki - WM).

Źródło definicji (papierowe): Florian Znaniecki, Społeczne role uczonych, Warszawa: PWN, 1984, ss. 213-214. , Źródło definicji (papierowe): Robert Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: PWN, 1982, ss. 580,581. , Źródło definicji (papierowe): Wacław Mejbaum (1984), Scjentyzm a antynomie kultury Zachodu, (w:) "Pismo literacko-artystyczne", nr 3, 1984, ss. 99-100.
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga

Słownik Inspiracji - zawartość - opis hasła NAUKA

 1) Wg Kazimierza Ajdukiewicza (1965): "termin <<nauka>> bywa  dwojako rozumiany. Przy jednym jego rozumieniu nauka to tyle, co rzemiosło uczonych, czyli ogół czynności wykonywanych przez uczonych jako takich. Przy drugim rozumieniu terminu <<nauka>> określa się w nim wytwór tych czynności, a więc system twierdzeń, do których uznania doszli uczeni w swym dążeniu do poznania rzeczywistości".

2) Wg Wacława Mejbauma (1984): " Nauka przestaje być wiedzą wówczas, gdy ogłaszane przez nią prawa uzyskują rangę zasad niekwestionowalnych na gruncie standardowych badań empirycznych. Zasady te stanowią odtąd fundament, na którym wznosi się konstrukcja pewnego fikcyjnego świata, jakim jest abstrakcyjny model naukowy. Praca naukowców staje się wtedy swego rodzaju TWÓRCZOŚCIĄ". (wyróż. - WM)

3) Wg Thomasa Kuhna (1962),1968, 2001: "Termin <NAUKA NORMALNA> (podkreśl. - BF) oznacza w niniejszych rozważaniach badania wyrastające z jednego lub wielu takich osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swej dalszej praktyki. Z tych podstawowych osiągnięć - wprawdzie rzadko w ich formie oryginalnej - zdają dzisiaj sprawę podręczniki, zarówno elementarne, jak akademickie. Przedstawiają one zespół uznawanych teorii, omawiają wiele lub wszystkie ich udane zastosowania, konfrontując je z przykładowymi obserwacjami i eksperymentami. Nim w początkach XIX stulecia (a nawet jeszcze później, jeżeli chodzi o nowo powstałe dziedziny wiedzy) książki takie zostały spopularyzowane, zbliżoną funkcję pełniły prace wielu klasyków nauki. Fizyka Arystotelesa, Almagest Ptolemeusza, Principia i Optyka Newtona, Elektryczność Franklina, Chemia Lavoisiera czy Geologia Lyella - te i liczne inne dzieła wyznaczały w swoim czasie uprawnione problemy i metody badawcze w danej dziedzinie dla kolejnych pokoleń uczonych. Nadawały się do tego celu, gdyż miały dwie istotne wspólne cechy. Reprezentowany w nich dorobek był dostatecznie oryginalny i atrakcyjny, aby odwrócić uwagę stałej grupy zwolenników danej teorii od konkurencyjnych sposobów uprawiania nauki. Jednocześnie dorobek ten był na tyle otwarty, że pozostawiał nowej szkole najrozmaitsze problemy do rozwiązania."

4) Wg Andrzeja Szahaja (2004):  "Nauka jest faktem kultury, a nie faktem natury (...) Oznacza to, że winna ona być postrzegana jako działalność niepozbawiona przyjętych z góry, milczących przesądzeń co do natury świata, swoistego a priori kulturowego (...) Zarówno jej przedmiot, jak i metoda winny być postrzegane w perspektywie konstruktywizmu społecznego jako kulturowe kreacje uzyskujące status <twardej rzeczywistości> (przedmiot) i <pewnej metody> w wyniku zapomnienia procesu swej kulturowej konstrukcji."

Źródło definicji (papierowe): 1) Kazimierz Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa: PWN, 1965, s.173., Źródło definicji (papierowe): 2) Wacław Mejbaum, Scjentyzm a antynomie kultury Zachodu, (w:) "Pismo literacko-artystyczne", nr 3, 1984, s.108., Źródło definicji (papierowe): 4) Andrzej Szahaj, Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń: Wyd. UMK, 2004, ss.19-20.
Źródło definicji (elektroniczne): 3) Thomas Kuhn, Struktura rewolucji naukowych
Podobne terminy (linki wewnętrzne):
Hasło wprowadził(a): Barbara Fatyga