Orientalizm (z łac. orientalia – "wschodni") – szczególnie utrwalona w kulturze Zachodu forma egzotyzmu polegająca na uzewnętrznieniu i akcentowaniu w tworach kultury fascynacji kulturami Wschodu, zwłaszcza hinduską, japońską, arabską, perską, chińską. Orientalizm występował czasem już w kulturze starożytnej. W kulturze średniowiecza, gdy Daleki Wschód był słabo znany, uznawano go za bajeczną krainę szczęśliwości i dostatku – w takiej postaci Wschód przedstawiony jest szczególnie często w romansie średniowiecznym, a także w epice barokowej.
Nową postać zainteresowanie Wschodem zyskało w literaturze oświecenia. Wschód służył w niej często za "zwierciadło" cywilizacji Zachodniej – widać to np. w Listach perskich Monteskiusza, powiastkach Woltera, twórczości Jana Potockiego. Ponadto liczne prądy i motywy orientalne w sztuce, literaturze i zdobnictwie (np. chinoiserie) stanowiły w kulturze oświecenia element preromantyczny.
Druga połowa XVIII wieku przyniosła, szczególnie w Niemczech, szybki rozwój orientalistyki i zainteresowania Wschodem. Powstały też liczne przekłady z literatur orientalnych. Rozwój wiedzy o cywilizacjach Wschodu przyczynił się do powstania fali orientalizmu w literaturze romantycznej. Orientalność umożliwiała kreację pożądanych przez romantyków walorów literackich – niepospolitego bohatera, lokalnego kolorytu, bajecznego, odmiennego, tajemniczego i nieznanego świata. Obok ludowości, orientalizm stał się jednym z podstawowych atrybutów literatury romantycznej (w tzw. "romantyzmie niskim" nabierając cech sztafażu), znajdując wyraz w krytyce literackiej Friedricha Schlegla i w twórczości najwybitniejszych pisarzy epoki – Johana W. Goethego (np. Dywan Wschodu i Zachodu), George'a G. Byrona (np. Giaur), Wiktora Hugo, w literaturze polskiej Adama Mickiewicza (np. Sonety krymskie) i Juliusza Słowackiego (np. Ojciec zadżumionych).
W epoce wiktoriańskiej szczególnie silne w kulturze europejskiej były motywy indyjskie – Indiami interesowali się Artur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche i przyjaciel Nietzschego - Paul Deussen. Wzmogły się one znacznie w okresie modernizmu i symbolizmu, łącząc się ze spirytualizmem i ezoteryzmem. W tym samym okresie po raz pierwszy wielką popularność zdobyła sobie kultura japońska. W literaturze polskiej przełomu XIX i XX wieku orientalizm widoczny jest szczególnie mocno w twórczości Bolesława Leśmiana, Antoniego Langego, Wincentego Koraba-Brzozowskiego, Wacława Rolicz-Liedera i Tadeusza Micińskiego.
(drobne zmiany red. - KM)