SYMBOL

Nazwa definicji: 
SYMBOL
Treść wpisu: 

Wg Słownika Terminów Literackich (2000):" Symbol (<gr. sýmbolon = znak rozpoznawczy (...)) - 1. pojedynczy → motyw lub zespół motywów występujący w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych, mających za zadanie kierować ku nim myśl czytelnika. Odbiór symbolu wymaga dwustopniowej interpretacji semantycznej: zlokalizowania określonej całości (postaci, przedmiotu, sytuacji, zdarzenia, fabuły) w obrębie → świata przedstawionego utworu i rozpoznania w owej całości wykładnika znaczeń zaszyfrowanych. (...) 2. W typologii znaków Charlesa S. Peirce'a, (...) przez symbol rozumie się znak, którego odniesienie do przedmiotu wskazywanego (oznaczonego) nie zależy od żadnego między nimi podobieństwa (jak w → ikonie) ani od ich faktycznej styczności (jak w → indeksie), lecz opiera się na konwencjonalnych regułach określających ich wzajemne przyporządkowanie. Symbolami w tym sensie są w szczególności → znaki językowe (słowa).

Wg Słownika socjologii jakościowej (2012): "Określenie symbol pojawia się w różnych naukach i najczęściej oznacza znak. (...) Symbol to postrzegalny zmysłowo odpowiednik pojęcia, czyli składnik procesu myślenia. Jest to przedmiot, osoba lub zwierzę oznaczające w sposób umowny jakieś pojęcie, czynność, zjawisko. Słownik symboli podaje, że symbol to znak lub przedmiot oznaczający, reprezentujący jakieś pojęcie, czynność, przedmiot. Najogólniej symbole można podzielić na:

- znaki konwencjonalne (flaga, herb, litera, cyfra, znaki drogowe, matematyczne, symbole chemiczne itp.),

- przedmioty, pojęcia, wyobrażenia, przeżycia związane z jakimś wewnętrznym stosunkiem (kojarzące się, współbrzmiące) z innym przedmiotem lub pojęciem.

Symbol składa się z rzeczywistej formy i z szerszego znaczenia, z którym jest kojarzony. I tak, ogień jest symbolem ogniska domowego, serce jest symbolem miłości, gołąb jest symbolem pokoju, ale również kosmetyków Dove, mercedes jest symbolem bogactwa itd. Ten sam symbol może mieć różne znaczenie w zależności od kontekstu sytuacji, jak również heurystyki dostępności. W zależności od tego, jakie znaczenie jest nam bliższe, łatwiej dostępne, tak interpretujemy rzeczywistość społeczną. Symbol podlega ciągłym zmianom, a jego wymowa zależy od każdorazowego sposobu, w jakim się przejawia. (...) Symbole mogą przybierać wiele form. Generalizując, można ująć je w trzy szerokie kategorie: przedmiotów (obiektów) fizycznych (physical manifestations), takich jak: wygląd zewnętrzny (sposób ubierania się, elementy ubioru, tatuaże, fryzury, obrączka na palcu), wygląd budynków, architektura wystroju wnętrz, logo, odznaki, ozdoby, godło, hymn, itp.; form zachowań (behavioral manifestations), takich jak: ceremonie, rytuały, wzory komunikacji, tradycja, zwyczaje, sposoby nagradzania i karania oraz słownej ekspresji (verbal manifestations): hasła, zawołania, przydomki, skróty, język, anegdoty, przezwiska, żargon. (...) Najczęściej znaki - symbole tworzą całe systemy od bardzo prostych do złożonych. Symbole to słowa, gesty, obrazy, przedmioty, które są rozpoznawalne tylko przez członków danej kultury. Symbole stale się zmieniają. Stanowią najbardziej zewnętrzną i widoczną warstwę kultury. Dla Ervinga Goffmana symbol to znak komunikujący informację społeczną, czyli informację refleksyjną i uosobioną (przekazywaną przez tę samą osobę, której dotyczy oraz przez ekspresję ciała w bezpośredniej obecności tych, którzy są jej odbiorcami). Wyróżnia on symbole statusu (prestiżu) oraz symbole stygmatyzujące (symbole piętna)."

Rodzaj słownika: 
Słownik Terminów Encyklopedycznych
Źródło definicji (papierowe): 
Janusz Sławiński (red.) Słownik Terminów Literackich, Ossolineum, 2000, ss. 545-546.
Beata Pawłowska, Symbol, [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, Słownik socjologii jakościowej, Warszawa: Difin SA, 2012, ss. 273-274.
Dodane przez: 
Węzeł centralny